Reislocaties – Mosteiro dos Jerónimos

Mosteiro dos Jerónimos is onderdeel geweest van een vakantie van Patricia en Edwin in 2023 naar Lissabon.

Voor een blog over deze vakantie, klik op het blog-logo

Voor een impressiefilmpje op YouTube van de omgeving, klik op het YouTube-Logo

Mosteiro dos Jerónimos – Lissabon

Het Mosteiro de Santa Maria de Belém, beter bekend als het Mosteiro dos Jerónimos, is een 16e-eeuws hiëronymietenklooster in Belém, een stadsdeel van Lissabon. Het klooster wordt beschouwd als het hoogtepunt van de manuelijnse architectuur en de kerk als een van de belangrijkste hallenkerken van Europa. De bouw van het klooster begon op initiatief van koning Manuel I in het begin van de 16e eeuw en zou honderd jaar duren, onder leiding van vier opeenvolgende bouwmeesters.

Het ontstaan van het klooster

Het eerste klooster is in 1452 opgericht door prins Hendrik de Zeevaarder. Dit klooster stond in Restelo, een dorp en ankerplaats aan de monding van de Taag, even buiten Lissabon. Dit klooster is opgericht voor de zeevaarders. Ontdekkingsreizigers als Vasco da Gama en Pedro Álvares Cabral brachten er voor hun vertrek biddend de nacht door.

 De start van de bouw

Koning Manuel I bouwde een nieuw klooster op de plaats van de oude kluizenarij. De werkzaamheden begonnen op 6 januari 1501 of 1502 (het exacte jaartal is onbekend). Er werden gerenommeerde meesters uit binnen- en buitenland aangetrokken. Het klooster werd opgetrokken in pedra lioz, een soort kalksteen uit groeven niet ver van de bouwplaats. De eerste bouwfase werd geleid door Diogo de Boitaca, die ook het algemene ontwerp van het klooster en de kerk maakte.

Tweede bouwfase

De tweede bouwfase begon op 2 januari 1517 onder leiding van João de Castilho. João was de sleutel tot het succes van de onderneming. Er werkten 250 ambachtslui en artiesten tegelijkertijd aan verschillende deelprojecten. Onder leiding van de Castilho werd de onderste kloostergang voltooid en een begin gemaakt met de bouw van de tweede verdieping, wat zou resulteren in de eerste Portugese kloostergang met twee overwelfde verdiepingen. De 2 portalen werden uitgevoerd, net als de sacristie, het refectorium, een deel van de muren en het portaal van de kapittelzaal. In de kerk werden de beuken en de viering overwelfd met een ingenieus gewelfsysteem dat de indruk doet ontstaan dat een enkel gewelf de hele ruimte overspant: de eerste grote Portugese hallenkerk. Met Castilho veranderde ook de stijl van de aanvankelijk laatgotische architecturale aankleding, want via de Spaanse plateresco deed het renaissanceclassicisme zijn intrede in het klooster. João de Castilho bleef aan als bouwmeester tot 1530.

Derde bouwfase

João de Castilho werd 10 jaar later opgevolgd door Diogo de Torralva, die tot 1551 zou aanblijven en verschillende eerder begonnen constructies zou afwerken. Er werd ook een nieuwe ingang gebouwd (vervangen in de 17e eeuw), het koorgestoelte werd ontworpen en de hoofdkapel werd aangepast om plaats te maken voor het stoffelijk overschot van Manuel I.

Laatste bouwfase

Jerónimo de Ruão was de laatste bouwmeester. Hij was de bouwmeester van 1563 tot zijn dood in 1601 en heeft het gebouw voltooid. Aan hem is de nieuwe hoofdkapel in maniëristische stijl te danken, die een contrast geeft met de manuelijnse stijl van de rest van de kerk.

Bestemming Mosteiro dos Jerónimos

Manuel I schonk het klooster aan de monniken van de Orde van Sint-Hiëronymus, die er zouden blijven tot de opheffing van de kloosterordes in 1834. Daarna werd de kloostergang tot 1940 gebruikt door de Casa Pia, een koninklijke liefdadigheidsinstelling die instond voor de opvang en opvoeding van weeskinderen en de rehabilitatie van bedelaars en behoeftigen. De kloosterkerk werd de parochiekerk van de parochie Santa Maria de Belém. In dat hele proces ging veel van het waardevolle interieur van het klooster verloren.

Restauraties

In de eerste decennia van de 20e eeuw werden verschillende werken uitgevoerd: het centrale gedeelte van het bijgebouw werd voltooid, het koorgestoelte werd gerestaureerd, de orgels op de koortribune werden afgebroken en in de zuidfaçade werden glas-in-loodramen geplaatst naar een ontwerp van Abel Manta.

De tuinen

Andere restauraties gebeurden tijdens de voorbereidingen voor de herdenking in 1940 van de stichting (in 1140) en de restauratie (in 1640) van het Portugese koninkrijk. Het klooster moest dienen als decor van de Tentoonstelling van de Portugese wereld, het grootschalige initiatief van de Estado Novo dat werd gehouden op het enorme terrein tussen het klooster en de Taag. Deze tuinen zien er overigens ook geweldig uit!

Ondertekening Verdrag van Lissabon

In 2007 was het Mosteiro dos Jerónimos het toneel van een historische gebeurtenis. De staats- en regeringsleiders van de Europese Unie ondertekenden er namelijk het Verdrag van Lissabon. Voor het klooster zie je de gedenkplaat liggen van deze gebeurtenis.

Wapens van de orde van Sint Jéronimo

Als we het klooster zelf in lopen, lopen we een trap op naar de eerste verdieping. Het plafond boven deze trap is schitterend! Bovenaan de trap zien we een groot 18^e eeuws wapenschild aan de muur hangen. Dit is een wapenschild van Portugal. Op dit wapenschild zie je de leeuw aan de linkerkant en het symbool van Sint Jéronimo aan de rechterkant. In het bovenste deel van het wapenschild, zie je de mijter.

Eenmaal boven, komen we door een kamer heen lopen met een prachtige lichtval en een mooi doorkijkje.

Kloostergang

De kloostergang was met 2 overwelfde verdiepingen de eerste in zijn soort in Portugal en wordt beschouwd als een meesterwerk van de wereldarchitectuur. Je ziet stijlelementen uit de late gotiek en de vroeg- en hoogrenaissance. Het originele ontwerp van de kloostergang is van de bouwmeester Diogo de Boitaca. Het ontwerp is daarna aangepast door João de Castilho en voltooid door Diogo de Torralva.

Binnenplaats

Ook de binnenplaats van het klooster ziet er keurig onderhouden uit. Hier kun je goed zien dat het een vierkant grondplan is met afgesneden hoeken.

Biechtkamers

In de kloostergang vind je 12 deuren die toegang geven tot de voormalige biechtkamers. De biechtvaders betraden de biechtkamers via de kloostergang en hoorden door ijzeren roosters de biecht van de confessanten, die langs de kerk binnenkwamen. De biechtkamers die aan de kerkkant liggen, hebben niches boven de deuren. Deze kamers waren bestemd voor de apostelen. 2 van deze kamers zijn bedekt door de ‘Senhor dos Passos’ kapel, die in de kerk ligt. Hieronder zie je een foto van het toilet, maar die ziet er qua aangezicht hetzelfde uit als de ingang van de biechtkamers.

Decoraties

De kloostergang is heel mooi gedecoreerd met religieuze symbolen, zoals elementen uit de passie van Christus en regalia. Je ziet het koninklijk wapenschild, de armillairsfeer en het kruis van de Orde van Christus, maar ook naturalistische elementen, zoals plantenmotieven en een middeleeuws aandoend imaginarium van fabeldieren.

Kapittelzaal

Het portaal van de kapittelzaal is gebouwd door Rodrigo de Pontezilha in 1517–1518. De zaal werd nooit gebruikt waarvoor hij was bedoeld, want de gewelven en de decoratie werden pas in 1886 afgewerkt. De kapittelzaal is later nog wel een tijd gebruikt als pantheon voor Portugese persoonlijkheden, die later werden overgebracht naar het Panteão Nacional.

Tombe Alexandre Herculano

Midden in de kapittelzaal zie je de graftombe van de Portugese geschiedschrijver Alexandre Herculano (1810–1877). Dit was voorheen een grafmonument dat in 1887 gemaakt is door Eduardo Augusto da Silva. Van het oorspronkelijke monument is na de verbouwingen in 1940 alleen de graftombe overgebleven.

Grafmonument Fernando Pessoa 

In de noordvleugel van de onderste kloostergang staat het sobere grafmonument van de modernistische dichter Fernando Pessoa (1888–1935). Fernando Pessoa  was 1 van de belangrijkste Portugese dichters van de 20^e eeuw. Het monument is in 1985 gemaakt door Lagoa Henriques.

Refectorium (eetzaal)

Het refectorium is in 1517–1518 gebouwd door meester Leonardo Vaz en zijn gezellen. Het verlaagde kruisribgewelf is een duidelijk voorbeeld van de manuelijnse stijl. De muren onder de dikke stenen koorden zijn bekleed met een reeks azulejo’s (tegels) uit 1780–1785. Op de tegels zie je verhalen van het leven van Jozef in Egypte, maar ook het wonder ‘Feeding the 5.000’.

Sacristiezaal

De grote sacristiezaal heeft een gewelf die uitstraalt vanuit één centrale zuil. Dit gewelf is ontworpen door João de Castilho en gebouwd door Fernando de la Fermosa in 1517–1520. De houten wandmeubels komen uit de 16e eeuw en zijn vermoedelijk ontworpen door Jerónimo de Ruão. In de kasten worden liturgische gewaden en andere misbenodigdheden bewaard. Op de wandpanelen staan veertien olieverfschilderijen met scènes uit het leven van Sint-Hiëronymus (rond 1600–1610. Deze olieverfschilderijen zijn gemaakt door de maniëristische schilder Simão Rodrigues). 

UNESCO Werelderfgoed

Sinds 1907  is het Mosteiro dos Jerónimos geclassificeerd als nationaal monument en in 1983 werd het samen met de Torre de Bélem erkend als UNESCO-Werelderfgoed. Sinds 2016 heeft het klooster ook nog de status van Panteão Nacional (nationale eregalerij). Op dit moment is het een van de belangrijkste toeristische trekpleisters van Lissabon, met meer dan een miljoen bezoekers per jaar.

Informatie Mosteiro dos Jerónimos

Hou er rekening mee dat dit één van de meest gewilde locaties van Lissabon is. De rijen zijn flink, dus zorg ervoor dat je er vroeg bent, of dat je juist (wat later) in de middag gaat. Wij gingen ’s middags rond 14:00 uur en toen was het al een stuk rustiger. Dan kun je het klooster trouwens ook wat beter bekijken doordat er minder mensen binnen zijn.

Openingstijden

Het klooster is van mei t/m september geopend van dinsdag t/m zondag van 9.30 tot 18.00 uur en van oktober t/m april van dinsdag t/m zondag van 9.30 tot 17.00 uur. Het klooster is gesloten op de maandagen en op 1 januari, paaszondag, 1 mei en 25 december. Na 17:00 uur kom je het klooster overigens niet meer in.

Entreeprijs

Een entreeticket kost € 10 (2023) voor een volwassene. Je kunt 50% korting krijgen als je student, jeugd (18 jaar of jonger) of 65 jaar of ouder bent. Ook als je met een gezin bent (1 a 2 ouders + 2 of meer kinderen) krijg je 50% korting. Je kunt de kaartjes zowel online kopen, als bij het klooster zelf. 

Nog even een tip: ga niet zonder kaartjes in de rij staan. De kaartjes kun je namelijk niet vooraan bij de entree kopen. Deze moet je halen bij het verkooppunt dat iets meer naar links van de entree ligt. Ik heb veel mensen gezien die na een lange wachttijd terug moesten naar het verkooppunt om alsnog kaartjes te halen, waarna ze opnieuw in de rij mochten staan.

Website

Op de website van het klooster kun je nog meer informatie vinden. Hier vind je ook nog wat andere bezoekers die gratis naar binnen mogen op zon- en feestdagen. Kijk voor actuele openingstijden en entreetickets daarom even bij het klooster zelf op de website.