Torre de de Belém is onderdeel geweest van een vakantie van Patricia en Edwin in 2023 naar Lissabon.
Torre de Belém – Lissabon
De Torre de Belém (Toren van Belém) is een verdedigingstoren aan de oever van de rivier de Taag in Belém, een voorstad van Lissabon. Het bouwwerk in laatgotische Manuelstijl is in het begin van de 16de eeuw opgericht als ceremoniële toegangspoort tot Lissabon en als onderdeel van het verdedigingssysteem voor de Taag en het nabijgelegen klooster. Het is een van de voornaamste bezienswaardigheden van Lissabon. De Toren van Belém werd in 1910 uitgeroepen tot nationaal monument, en in 1983 werd het UNESCO werelderfgoed.
De bouw van de toren
Koning Johan II van Portugal (1455-1495) had reeds een defensiesysteem gebouwd met het fort van Cascais en het fort Sao Sebastiao in Caparica. De oever van Belém werd in die tijd beschermd door het schip, de Grande Nau. Koning Johan II had ook al plannen gemaakt om de Torre de Belém te bouwen, maar de daadwerkelijke bouw begon pas tussen 1515 en 1521. Koning Manuel I (1495-1521) gaf opdracht voor de bouw van de toren. De toren is gebouwd naar een ontwerp van de militaire architect Francisco de Arruda. Oorspronkelijk stond de Toren van Belém op een klein eilandje, ongeveer in het midden van de Taag. Door de Grote Aardbeving van 1755 wijzigde de loop van de rivier zich en de toren kwam daardoor aan de kade te liggen.
In 1580 werd Lissabon ingenomen werd door Spaanse troepen, onder leiding van de Hertog van Alva. Ook de Toren van Belém werd bezet door de Spanjaarden. In de eeuwen hierop werden de kelders van de toren vooral gebruikt als gevangenis. De gevangenen werden opgesloten in kerkers die regelmatig onder water liepen. In 1830 kwam er een einde aan de functie van de toren als gevangenis. In een latere tijd werd de toren gebruikt als douanekantoor. Het douanekantoor is in 1833 afgeschaft.
De poort
We lopen de Torre de Belém binnen, waarbij we door een portaal komen met daarin een armillarium, het symbool van koning Emanuel II.
Het gebouw
Het bouwwerk bestaat uit twee gedeelten: het bastion, in de vorm van een onregelmatige zeshoek, en de toren met vijf verdiepingen. De 35 meter hoge toren ligt langs de noordkant van het bastion.
Bastion (Kazemat)
We komen bij de toren binnen, waar we meteen naar het onderste gedeelte kunnen, het Bastion. Koning John II is al begonnen met het plan van het defensiesysteem van de toren. Koning Manuel I heeft dit plan uitgevoerd. In het bastion zie je de gewelfde kazemat met schietgaten voor kanonnen en het kruitmagazijn. De muren zijn 3,5 meter dik en je ziet 17 grote gaten in de muren voor de kanonnen. In het centrum van de kazemat zie je een kleine open patio die omgeven is door gotische bogen. Hierdoor kon de rook van de kanonnen uit de ruimte verdwijnen.
Trappen
We nemen de trap naar boven. De trappen zijn hier te doen. Het zijn wel van die smalle spiraaltrappen van marmer, maar je kunt in ieder geval elke verdieping even uitrusten.
Plaform
Op de 1e verdieping komen we op het platform uit. Aan het platform zijn waterspuwers aangebracht in de vorm van dierenkoppen, onder andere van een neushoorn. Deze afbeelding wordt beschouwd als de eerste afbeelding van een neushoorn in de West-Europese kunst. Waarschijnlijk is het een afbeelding van het dier dat koning Emanuel I in 1515 naar de paus zond als geschenk. Op het platform staat ook een beeld van Maria met kind in een kunstig uitgewerkte nis in Manuelstijl met erboven een baldakijn. Maria houdt haar kind in haar rechterhand en een tros druiven in de linkerhand.
Wachttorentjes
Op de hoeken van het platform staan 6 cilindervormige wachtorentjes met koepels in Moorse stijl. De invloed van de Moorse decoratieve kunst is duidelijk zichtbaar in de delicate versieringen van de booggewelven van de ramen en de balkons van de toren, maar ook in de koepels van de wachttorens.
Toren
De 12 meter brede toren is uit lokaal uitgehouwen kalksteen gebouwd, ze is versierd met typische motieven van de Manuelstijl. Je ziet bijvoorbeeld kolommen in de vorm van gevlochten touwen, doorwrochte kruisribgewelven, wereldbollen, ankers en afbeeldingen van planten en vissen. Het gedeelte van de toren dat uitkijkt op de rivier is het meest uitvoerig versierd. De loggia op de zuidkant van de eerste verdieping is zeer verfijnd uitgevoerd in een renaissancestijl die enigszins Venetiaans aandoet. Er zijn behalve de Moorse, ook uitingen te vinden van Indische architectuur. De toren werd gewijd aan Sint-Vincentius, de schutspatroon van Lissabon.
Op aandrang van de romantische schrijver Almeida Garrett is de toren in de jaren 1840 gerestaureerd door koning Ferdinand II van Portugal. Er werden toen enkele neo-manuelijnse versieringen toegevoegd, zoals de wapenschilden met het Kruis van de Orde van Christus op de kantelen en versieringen in het kleine klooster.
Gouverneurskamer
Dan gaan we naar de 1e verdieping. Hier ligt de Sala do Governador (gouverneurs kamer). Deze ruimte is vernoemd naar de 16e-eeuwse positie van gouverneur van de toren die in 1521 als eerste aan Gaspar de Paiva is gegeven. In latere jaren verbleven de gouverneurs in een paleis dat vlakbij de toren werd gebouwd. Je vindt hier ook nog een opening van de tank waarin het regenwater werd verzameld en bewaard. De kamer is verlicht door 2 ramen met gelijke bogen. 2 kleine deurtjes verhullen de smalle gangetjes naar cilindrische wachttorentjes in de hoeken van de toren.
Koningszaal
Op de 2e verdieping vind je de Sala dos Reis (Koningszaal). De koningskamer heeft een open haard die versierd is met halve sferen. In het midden van 3 zijdes zie je grote balkonramen die geïnspireerd zijn door de Venetiaanse balkons. Deze kamer was zeer zeker bedoeld voor de hofgelegenheden, die met veel pracht en praal werden gevierd.
Loggia
Aan de zuidkant van de koningszaal komt je uit op een balkon waar je 8 opmerkelijke ronde gaten in de vloer vindt waar projectielen door werden geschoten naar beneden. In de tijd dat er schepen te zien waren die de haven aan- en verlieten moet dat denk ik indrukwekkend zijn geweest.
Je hebt hier overigens een prachtig uitzicht over het platform en over de Taag!
Audiëntiezaal
Op de 3e verdieping vind je de Sala das Audiências (audiëntiezaal). Ook in deze kamer zie je een openhaard. Deze ligt precies boven de open haard van de koningskamer. De 2 open haarden zijn ook aan elkaar verbonden. In de audiëntiezaal zie je ook grote tweelichtvensters die tussen het koninklijk wapenschild en het armillarium van koning Emanuel I. Het manuelijns kruisribgewelf is versierd met het armillarium van koning Emanuel I en het kruis van de Orde van Christus.
Kapel
Helemaal bovenaan op de 4e verdieping, vind je een kleine gebedsruimte die gebruikt werd door de wachters van de toren. Deze kamer is het meest complexe qua architectuur, door het geribbeld gewelf plafond. Je ziet de koninklijke motieven terugkomen in het plafond. In het midden van het gewelf zie je de koninklijke kroon met bollen en kruizen van de Orde van Christus op de niveaus. De kraagstenen zijn gedecoreerd met vlammen en bladmasker. Francisco de Arruda heeft ook deze kapel ontworpen.
Informatie
Openingstijden
Van mei t/m september is de toren van 10:00 uur tot 18:30 uur geopend en van oktober t/m mei van 10:00 uur tot 17:30 uur. De laatste toegang is altijd om 17:00 uur. Torre de Belém is gesloten op de maandagen en op 1 januari, paaszondag, 1 mei, 13 juni en 25 december.
Entreetickets
Een entreeticket voor de Torre de Belém kost € 6 (2023) voor een volwassene. Het maakt hierbij niet uit of je dit online besteld of daar ter plekke. Het kraampje voor de tickets ligt overigens iets meer naar voren in het park. Loop er dus niet eerst voorbij. Je kunt bij de toren in de rij gaan staan, maar hebt dus wel echt eerst een ticket nodig om er in te kunnen.
Recente reacties