Domkerk – Utrecht
In de 11e eeuw verrees er een grote, romaanse Dom op het plein waar de Domkerk nu staat. Ongeveer tweehonderd jaar later werd dit een gotische kathedraal. Hiervan is een deel nog steeds te zien. De bouw duurde 266 jaar en werd in 1520 vanwege geldgebrek stopgezet. In 1579 werd in de kapittelzaal de Unie van Utrecht ondertekend. Bij de grote storm van 1674 werd het schip van de kerk weggeblazen. Het schip werd nooit meer opgebouwd, waardoor de Domkerk nu een halve kerk is.
Verzetsmonument
Voor de Domkerk op het Domplein, staat het verzetsmonument. Dit is een monument ter ere van het Nederlands verzet in de Tweede Wereldoorlog. Het monument bestaat uit een zes meter hoog beeld van een vrouw die een fakkel draagt, als symbool voor het verzet. Het beeld is gemaakt door beeldhouwster Corinne Franzén-Heslenfeld, die daarbij werd geassisteerd door Wladimir de Vries. De vrouw is klassiek vormgegeven, met een ontbloot bovenlichaam en een gedrapeerde rok. Er is bewust gekozen voor een vrouwenfiguur, vanwege het aandeel van de Utrechtse vrouwen in het verzet. Het beeld staat op een vier meter hoge natuurstenen sokkel. In de sokkel is een gedicht aangebracht van Jan Engelman.
Het monument werd op 4 mei 1949 onthuld door prins Bernhard. De slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, waaronder de slachtoffers van het Utrechts verzet, worden sindsdien jaarlijks op Nationale Dodenherdenking bij het monument herdacht.
De bronzen deuren
De kerk heeft prachtige bronzen deuren. Deze deuren zijn van 1992 tot 1997 gemaakt door de Utrechtse beeldhouwer Theo van de Vathorst. De deuren moesten naar buiten toe opengaan. Op deze manier zien we de binnenkant als de deuren overdag open staan. ’s Avonds zien we de twee grote panelen met daarop kleine voorstellingen in reliëf van mensen en van dieren en een veelheid van teksten in allerlei talen en lettertypen.
In de middeleeuwen werden door het stadsbestuur op kerkdeuren belangrijke afkondigingen gespijkerd. Van de Vathorst heeft de tekst uit Mattheüs 25 vs. 31-46 gebruikt voor het ontwerp van de bronzen deuren. Deze tekst gaat over het laatste oordeel en de werken van barmhartigheid, ofwel de naastenliefde. Je kunt de tekst in het Engels, Fries, Grieks, Japans, Nederlands, Latijn en Syrisch lezen. Daarboven, in een enorme cirkel is Sint Maarten uitgebeeld, patroonheilige van de kerk en van de stad Utrecht. Hij bekleedt met een majestueus gebaar een naakte bedelaar met de helft van zijn grote mantel, een daad van barmhartigheid. De taferelen waarmee de binnenkant van de deuren is versierd, verbeelden de overige werken van barmhartigheid.
Plattegrond
En dan kom ik de kerk binnen. Hieronder zie je een plattegrond van de kerk.
Graftombe Anna Elisabeth van Solms
Meteen aan onze rechterkant (deze staat niet op de plattegrond) staat de graftombe van Anna Elisabeth van Solms. Er staat een stalen hek voor, dus ik kan er niet dichtbij komen, maar tussen de spijlen door kan ik nog wat foto’s maken. De graftombe stamt uit 1706. Het werd in 1795 bij een beeldenstorm vernield, maar men heeft het weten te reconstrueren op basis van een tekening en een gravure. De oorspronkelijke beelden van vier engelfiguren ontbreken echter.
Grafkapel Ludolf van Veen
Meteen daarachter staat de grafkapel van Ludolf van Veen. De kapel van Veen dankt zijn naam aan de in 1525 overleden Domdeken Ludolf van Veen, die er zijn laatste rustplaats vond. Deze rustplaats is helaas ook aan het oog onttrokken.
Grafmonument Guy van Avesnes
Weer een stukje verder, staat het Grafmonument van Guy van Avesnes. Dit grafmonument neemt een groot deel van de kapel in beslag. De in 1253 geboren Guy van Avesnes werd in 1301 bisschop van Utrecht en overleed in 1317. Het is de enig overgebleven bisschopstombe van de kerk. Er zijn er zeker veel meer geweest, maar zij zijn alle verloren gegaan. Deze tombe werd bij de beeldenstorm ernstig beschadigd.
De tombe is gemaakt van zwarte kalksteen. Aan de zijkant van de tombe ziet men nissen met daarin gebeeldhouwde treurbeeldjes, waarvan de koppen zijn afgeslagen. Op de tombe ligt de bisschop in vol ornaat. Zijn handen en gezicht zijn beschadigd en de ingelegde imitatie-edelstenen van zijn kleed zijn verloren gegaan. Ondanks alles is het toch een indrukwekkend beeld.
Memorietafel Kanunnik Anthonis Pot
Dan komen we aan bij de Kapel van Arkel, waar we de memorietafel vinden van Kanunnik Anthonis Pot. De memorietafel stamt uit het begin van de 16de eeuw. Het is een van de belangrijkste werken van de, met een noodnaam aangeduide beeldhouwer, Meester van de Utrechtse Stenen Vrouwenkop. De memorietafel van Anthonis Pot is bij de beeldenstorm helaas zwaar beschadigd en daarna weg gemetseld. In 1919 is het retabel weer ontdekt en in de jaren tachtig van de vorige eeuw gerestaureerd, waarbij men de oude polychromie schoongemaakt heeft, maar de oude beschadigingen niet heeft aangevuld.
Heilig Graf eind 15e- begin 16e-eeuw
Bij het Heilig graf van eind 15e- begin 16e-eeuw is de graflegging van Christus door Jozef van Arimathea en Nicodemus afgebeeld. Achter het graf stonden Maria, Johannes, Maria Magdalena en meer heilige vrouwen. Aan het hoofd- en voeteneinde van de tombe stonden Jozef van Arimathea en Nicodemus. Op de voorkant van de sarcofaag zie je drie nissen met de slapende wachters. Het graf heeft zwaar te lijden gehad van de beeldenstorm. De figuren van Jozef van Arimathea en Nicodemus zijn net als de figuren achter de tombe verdwenen. Hun handen, die de lijkwade vasthielden zijn gedeeltelijk bewaard gebleven. De Christusfiguur ligt nog wel in de tombe, maar heeft ernstig geleden onder de schendende mokerslagen.
Sacristiepoortje Sint-Maarten en Bedelaar
Ik ben inmiddels naar de andere kant van de kerk gelopen, waar ik het Sacristiepoortje van Sint-Maarten en de Bedelaar vind. Je ziet hun afbeelding in het midden boven het poortje. Het poortje geeft toegang tot de sacristie. De elegante deurtjes met het fijne traceerwerk en de wapenschilden zijn in 1497 gemaakt door Jan van Schayck.
Orgels
De Domkerk heeft meerdere orgels. De opdracht om het grote Bätz-Orgel te bouwen, is in 1825 gegevens aan Johan en Jonathan Bätz. De architect Tieleman Franciscus Suys ontwierp de orgelkas. Onder invloed van Nieuwenhuijsen werd een groot aantal registers uit het 16e-eeuwse orgel in het nieuwe rugwerk geplaatst. Van 1865 tot 1911 werden door achtereenvolgens C.G.F. Witte, J.F. Witte en J. de Koff ingrijpende wijzigingen uitgevoerd. Zo werd de van oorsprong witte kas overgeschilderd in imitatie-eiken, werd de intonatie herzien en maakten acht registers plaats voor meer romantisch gekleurde exemplaren. Het orgel is in 1974-1975 volledig gerestaureerd, waarbij de situatie van 1831 als uitgangspunt diende. Met zijn tweeënvijftig registers is het Bätz-orgel het pronkstuk van de provincie.
Het kabinetorgel staat er sinds 1970. Dit orgel werd eind 18e eeuw door Gideon Thomas Bätz gemaakt en kwam na verschillende omzwervingen uiteindelijk terecht in de Domkerk, waar het een plaats kreeg in het koor. Het andere kleine orgel stamt uit 1989, het binnenwerk van dit orgel bleek van grote historische waarde te zijn. Het pijpwerk was grotendeels van de hand van de 17e-eeuwse orgelmaker Apollonius Bosch en was aangevuld met 18e-eeuwse pijpen. Alvorens het orgel in de Dom werd geplaatst, werd het pijpwerk gerestaureerd en voorzien van een sobere eikenhouten kast.
Hoofdaltaar
Op het hoofdaltaar staat de marmeren graftombe van admiraal Willem Joseph van Ghent. In het hoogkoor liggen ook enkele 15e-eeuwse vloertegels die de keizers Koenraad II (†1039) en Keizer Hendrik V (†1125) gedenken. Hun hart en ingewanden werden in de Domkerk bijgezet.
Graftombe Admiraal Willem Joseph van Ghent
De marmeren graftombe van admiraal Willem Joseph van Ghent werd in 1676 op de plaats van het hoogaltaar geplaatst. De befaamde beeldhouwer Rombout Verhulst maakte het rijkversierde graf. Van Ghent is afgebeeld in zijn wapenrusting, eromheen zijn allerlei verwijzingen naar zijn functie, heldendaden en afkomst weergegeven.
Cenotaaf van George van Egmond
George of Joris van Egmont (1504-1559) was bisschop van Utrecht van 1534 tot 1559. Na zijn dood werd hij in zijn abdij begraven, maar zijn hart werd bijgezet in de cenotaaf in de Domkerk.
Wandkleed de Heilige Geest
Aan de muur zie ik een prachtig wandkleed hangen, het Wandkleed ‘de Heilige Geest’. Het wandtapijt is in de kleur rood gemaakt, omdat dat de kleur van de liefde is. De duif in het midden staat symbool voor vrede. De 7 vormen rond de nimbus onder de duif, stellen de 7 gaven van Christus voor: wijsheid, verstand, wetenschap, godsvrucht, raad, sterkte en heilige vrees. Onderaan het kleed staan de 4 evangelisten in de 4 kenmerken van Christus: mens, leeuw, os en adelaar (menselijkheid, koningschap, zoenoffer en Godheid).
Kunstwerk ‘De eerste 7 dagen in uw huis’
Helemaal vooraan in de kerk hangt het Kunstwerk ‘De eerste 7 dagen in uw huis’. Dit kunstwerk is ingericht rond het magische getal 7. Zo zijn er 14 paneeltjes, 7 overdag (gele lucht) en 7 ’s nachts (donkerblauwe lucht). De paneeltjes hebben allemaal een huis, zoals de Domkerk moet aanvoelen voor de bezoekers, een thuis.
Grafstenen
De Domkerk heeft meerde grafstenengraftegeltjes die in de vloer zijn belegd. In de koorsluiting zijn enkele tegeltjes te zien met rijkswapen, kroon en inscripties. Zij herinneren aan de plek waar de ingewanden van twee in Utrecht gestorven Duitse koningen, Koenraad II en keizer Hendrik V, zijn begraven. Overigens dateren de steentjes uit ca. 1460, toen de oorspronkelijke tombe, die in het romaanse dwarsschip stond opgesteld, moest wijken voor de gotische nieuwbouw. Deze tegeltjes zie je rechtsboven op de foto hieronder.
Dachau Kruis Carel Kneulman
Het Dachau Kruis is een bronzen kruis dat gemaakt is door Carel Kneulman. Het kruis hangt in de middelste straalkapel. De beeldhouwer heeft het in 1965 gemaakt als gedenkteken voor de slachtoffers van het concentratiekamp Dachau. Het kruis zou in Dachau geplaatst worden in de Verzoeningskerk, maar men verkoos een ontwerp van een andere kunstenaar. Het kruis van Kneulman werd in 1986 in bruikleen gegeven aan de Dom. De figuur van Christus en het kruis zijn tot één geheel samengesmolten. Zijn rechterarm is los van de romp. In deze gebrokenheid wil het kruis oproepen tot bezinning over wat de mensen elkaar hebben aangedaan en aandoen en tot hoop op herstel van het geleden leed.
Poortje
Ik zie nog een ander poortje met een mooie plaat ernaast.
Utrecht in de Middeleeuwen
De plattegrond van Utrecht in de Middeleeuwen is ook mooi!
Domkerk
De Domkerk is een prachtige kerk! Er is helaas ook veel vernield tijdens de Beeldenstorm, maar dat mag de pret niet drukken. Er is nog genoeg te zien. Voordat ik naar buiten ga, werp ik nog 1 blik omhoog naar het prachtige plafond.
Informatie Domkerk
Openingstijden
De Domkerk is van 1 oktober tot 30 april doordeweeks open van 11.00 tot 16.00 uur, op zaterdag van 11.00 tot 15.15 uur en zondags van 12.30 tot 16.00 uur. Van 1 mei tot 30 september is de kerk (op de zondag na) een uurtje eerder geopend. Op de zondagen is de kerk wel een uurtje langer open. Tijdens bijzondere gebeurtenissen is de kerk overigens gesloten.
Entreetickets
Je kunt de Domkerk gratis bezoeken. Het is natuurlijk wel leuker om een rondleiding (van een uur) te boeken en dit kan ook. Je betaalt hiervoor dan wel een vergoeding. Deze is € 7,50 voor een volwassene en € 2,00 a € 2,50 voor leerlingen/studenten.
Website
Als je meer informatie wilt over de Domkerk, kijk dan even bij ze zelf op hun website.
Recente reacties