Gesteentetuin – Schokland
In De Gesteentetuin in Schokland maak je een reis door de tijd en die reis begint zo’n 200.000 jaar geleden tijdens de voorlaatste ijstijd. Een gletsjer schoof in die tijd van Scandinavië richting de huidige Noordoostpolder en nam de grote zwerfkeien mee. In en onder de gletsjer werden zand, grind en leem meegevoerd. Door de schurende beweging van het landijs werd het puin met het smeltwatermateriaal gekneed tot keileem. Deze zwerfkeien en keileemlaag werden onthuld bij de drooglegging van de polder. In het bezoekerscentrum kan je een tentoonstelling bekijken over het ontstaan van de aarde en van stenen.
Plattegrond
Hieronder zie je de plattegrond van De Gesteentetuin. We hebben het complete rondje gemaakt. Helaas konden we door Covid-19 niet naar binnen.
Zwerfstenen
Bij de nummers 1 t/m 5 zie je zwerfstenen. Deze worden zo genoemd, omdat ze al die kilometers lang met de gletsjer uit Scandinavië zijn rondgezworven. Experts kunnen zelfs zien waar de keien vandaan komen. Sommige gesteenten zijn zo kenmerkend dat men ze gidsgesteenten noemt. Hiervan liggen er vele in de Gesteentetuin. De krassen op de stenen zijn veroorzaakt door het schuren van de gletsjer over harde oppervlakken. Deze krassen zijn goed te zien bij de stenen van nummer 1.
Stollingsgesteenten
De meeste stenen die in de Gesteentetuin liggen zijn dieptegesteenten. Dieptegesteenten zijn stollingsgesteenten die diep in de aardkorst zijn gestold. Graniet is daar ook een voorbeeld van. Graniet is te herkennen aan de min of meer grote korrels van drie soorten mineralen: rode of gelige veldspaten (meestal wit verweerd) met daartussen kwartskorrels en verdere donkere mineraalkorrels. Bij de nummers 6 t/m 9 liggen stollingsgesteenten uit Midden en Zuid Zweden, Oost Scandinavië en de Ålandeilanden.
Groep 10 laat een bijzondere granietsoort zien: Rapakivigraniet. Deze granietsoort kenmerkt zich door de veldspaatkristallen met ringen, de rode tot bruinrode kleur van het gesteente en de donkere kwartsen. De granieten van groep 11 komen uit de omgeving van Uppsala in Zweden en zijn ongeveer 1.900 miljoen jaar oud. Door de leeftijd worden ze ook oergranieten genoemd. Groep 12 heeft graniet uit Bohuslän in West Zweden. Deze granieten zijn 900 miljoen jaar oud en de granieten uit Småland van groep 13 zijn 1.650 miljoen jaar oud. Deze laatste groep heeft blauwgetinte kwartskorrels.
Gabbro en Dioriet
Gabbro (nummer 14) is een stollingsgesteente dat diep in de aarde op de grens van mantel en aardkorst ontstaat. Dit gebeurt meestal onder een oceaan. Het is een zwaar, hard en vaak donker gevlekt gesteente met daarin lichte en donkere, door elkaar heen gegroeide mineralen. Ze hebben geen vrije kwartskorrels. Deze gesteenten zijn ergens tussen de 1.600 en de 1.900 miljoen jaar oud. Dioriet ontstaat onder een continentale korst. Het lijkt qua uiterlijk op gabbro, maar is iets lichter en heeft vaak een karakteristieke tekening. Dioriet kan wel kwartskorrels hebben.
Keileem zwerfkeien
Hieronder zie je het veldje van groep 15 dat vol ligt met keileem zwerfkeien.
Waterweggetje
De Gesteentetuin heeft ook een knus waterweggetje met paaltjes waar je overheen kunt lopen.
Uitvloeiingsgesteenten
Porfier is net als lava een uitvloeiingsgesteente. Deze gesteenten stolden dicht aan de oppervlakte, in de buitenlucht of ook onder de grond in gangen en platen. Porfier heeft een dichte, egale grondmassa met daarin zichtbare kristallen die eerst uitkristalliseerden voordat de grondmassa geheel stolde. Dit worden ook wel eerstelingen genoemd. Basalt is een uitvloeiingsgesteente dat stolt nadat het als lava uit een vulkaan vloeit. Door inkrimping tijdens het stollen ontstaat de zeshoekige zuilvorm. Het is een hard gesteente dat goed bestand is tegen verwering, daarom wordt het vaak gebruikt voor dijken. Diabaas lijkt op basalt, het is een donker ganggesteente met verstrengelde, lichte mineralen (veldspaten) aan de buitenkant. Deze gesteenten liggen bij groep 16.
Verwering
De zwerfstenen die hier liggen kunnen miljoenen jaren oud zijn. Toch hebben ze niet het eeuwige leven. Zodra zwerfstenen aan de oppervlakte komen te liggen, dan begint de afbraak. ’s Zomers liggen de stenen in de hete zon en ’s winters in de ijzige kou. In sommige landen kan de temperatuur per dag zelfs variëren van 5 tot 50 graden. De barsten springen dan in de stenen. Als de barsten er eenmaal zijn, dan komt daar water, sneeuw en ijs in, waarna er weer mossen en korstmossen in groeit. Uiteindelijk blijven er allemaal kleine steentjes, zand en klei over. Dit proces heet verwering. De stenen van groep 17 laten de verwering zien.
Afzettingsgesteenten
Door verwering komen allerlei deeltjes los uit de gesteenten, welke door water van rivieren of door de wind worden weggevoerd. Zo ontstaan afzettingen in de vorm van zanden en kleigronden. Als deze lagen met zand of klei na verloop van tijd dieper komen te liggen en verharden, ontstaan de zogenaamde afzettingsgesteenten, zoals het zandsteen van groep 18 of schalie uit klei. Conglomeraat is een gesteente dat ontstaan is uit lagen met kiezelsteen. Bij groep 19 ligt kalksteen. Dit is afzetting dat is ontstaan op de bodem van de zee uit de kalk van skeletjes van schelpen en andere zeedieren. Vuursteen is ontstaan uit een afzetting van kiezelzuur in kalksteen. Vuursteen werd in de prehistorie veel gebruikt om gereedschappen als messen, schrapers en pijlpunten van te maken.
Omzettingsgesteenten
Als gesteenten dieper onder de oppervlakte komen te liggen of in de buurt van een hete magmahaard, dan kunnen door de druk en/of de hitte de mineralen worden omgezet. Zo ontstaat er een nieuw gesteente. Door de druk kunnen mineralen in een graniet worden omgezet en gerangschikt in laagjes. Er ontstaat dan gneis. In zogenaamde ogengneis zijn de randen om de ogen van de afgeplatte veldspaten goed te zien. Soms kunnen er door de druk ook sterke plooien ontstaan. Ander voorbeelden van omzettingsgesteenten zijn kwartsiet (omzetting van zandsteen) en amfiboliet. Bij groep 20 liggen omzettingsgesteenten, bij de groepen 21 en 22 liggen keien.
Boot Zuid en Boot Noord
De groepen 24 en 25 zijn beiden ingericht als een boot vol met keien. Dit is erg leuk gedaan!
Informatie Gesteentetuin
Dat was de Gesteentetuin alweer. Ik vond het erg interessant hier! Jammer dat we niet in het gebouw konden kijken, maar misschien komt dat nog wel eens een keer.
Entreeprijs
De Gesteentetuin is gratis.
Openingstijden
Het hele jaar door is de Gesteentetuin elke zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur open. Van november t/m februari gaan ze een uurtje eerder dicht, namelijk om 16.00 uur.
Tijdens de schoolvakanties is de Gesteentetuin elke dag geopend. In de laatste twee weken van juni, de hele maand juli en augustus en de eerste twee weken van september is de Gesteentetuin elke dag open van 12.00 tot 17.00 uur.
Website
Wil je meer informatie over de Gesteentetuin? Kijk dan even bij ze op hun website.
Recente reacties