Terezín is onderdeel geweest van een vakantie van Edwin en Patricia in 2018 naar Praag in Tsjechië.
Terezín – Tsjechië
De bouw van Terezín (ook wel Theresienstadt genoemd) begon in het jaar 1780 en duurde tien jaar. De totale oppervlakte van het fort was 3,98 vierkante kilometer. Dat is precies de oppervlakte die de gemeente nu nog steeds heeft. Terezín is gesticht door keizer Jozef II. Hij noemde de stad naar zijn moeder, Maria Theresia. Het fort werd ontworpen in de stijl van Sébastien Le Prestre de Vauban en bestaat uit een “grote” vesting (woongedeelte) en een “kleine” vesting (militair gedeelte waar tegenwoordig een museum gevestigd is). Normaal gesproken was Terezín de basis van 5.655 soldaten, maar in tijden van oorlog konden zelfs 11.000 soldaten in het fort worden geplaatst.
Gevangenis
In de tweede helft van de 19e eeuw diende het fort als gevangenis en tijdens de Eerste Wereldoorlog deed het fort dienst als krijgsgevangenenkamp. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikten de nazi’s Terezín als concentratiekamp, terwijl het Kleine Fort als gevangenis en als hoofdkwartier door de Gestapo in gebruik werd genomen. In 1942 werd de grote vesting ontruimd, de bevolking verjaagd en de stad tot één groot joods Getto gemaakt.
Plattegrond
Hieronder zie je de plattegrond van Terezín.
Ontstaan concentratiekamp
Op 10 juni 1940 nam de Gestapo het bevel in Terezín over. Tsjechische en Moravische verzetsstrijders werden in het fort gevangen gehouden. Vanaf november 1941 zou de stad Terezín (de Grote Vesting) dienst doen als getto voor gedeporteerde Joden. Daarmee was Terezín een concentratiekamp geworden.
Op 30 oktober 1941 werd SS-Obersturmführer Siegfried Seidl door Adolf Eichmann belast met het opzetten van het getto. Van november 1941 tot juli 1943 functioneerde Seidl als eerste commandant van het getto. Het kamp Terezín opende officieel zijn deuren op 24 november 1941. Veel Joden uit Tsjecho-Slowakije werden naar Terezín gedeporteerd. Terezín was vooral een doorgangskamp voor Joden die meestal spoedig naar Auschwitz-Birkenau of andere vernietigingskampen werden gestuurd.
Slechte leefomstandigheden
Het kamp herbergde, naast volwassenen, ook zo’n 11.000 kinderen. In de kinderslaapzaal waren wandschilderingen van Jo Spier. Ondertussen werden de leefomstandigheden in Terezín steeds slechter. Waar eerst zo’n 7.000 Tsjechoslowaken hadden gewoond, waren nu 50.000 mensen gehuisvest. Er was weinig voedsel en alleen al in 1942 stierven er zo’n 16.000 bewoners. Inwoners die zich verzetten tegen de Duitsers of anderszins iets deden dat volgens de Duitsers niet door de beugel kon, kwamen in het “kleine fort” (de gevangenis) terecht, waar de leefomstandigheden nóg slechter waren.
Bezoek concentratiekamp
Door een gesteggel met de bussen en de busdiensten, hebben we er heel lang over gedaan om in Terezín uit te komen. We dachten dit namelijk wel zelf zonder tour te kunnen regelen. Nou dat was absoluut geen aanrader. Als je hier heen wilt, zorg dan dat je er een hele dag voor uittrekt en ga met een tour. Wij kwamen om 16:00 uur bij het fort (concentratiekamp zelf) aan en hadden nog maar een half uur om overal langs te rennen. Misschien maar goed ook, want dit is wel een erg indrukwekkend bezoek. Zoiets gaat je niet in de koude kleren zitten. Het heeft mij behoorlijk aangegrepen allemaal. Maar goed, we komen hier dus het concentratiekamp zelf binnen. We zien de bekende tekst ‘Arbeid macht Frei’ al boven de poort staan.
Waszaal, slaapzaal
In dit gedeelte zie je ook de grote slaapzalen en waszalen. Dit was gewoon massawerk. 50.000 mensen is natuurlijk ook een grote massa.
Gaskamer – Isoleercel
De Joden die niet luisterden, werden in de isoleercel gegooid. Hier werden ze ook mishandeld en soms bruut vermoord. De nazi’s hebben in 1945 ook nog een gaskamer gebouwd in een gang van de vestingmuur bij de vroegere Litomerice Poort. Die gaskamer is nooit in gebruik genomen. Op 3 mei 1945 droegen de nazi’s de controle over het kamp namelijk over aan het Rode Kruis en op 8 mei werd Terezín officieel bevrijd door het Rode Leger.
Aantal slachtoffers
Van november 1941 tot april 1945 werden er maar liefst 139.667 Joden gedeporteerd naar Terezín. 33.818 van hen stierven in de stad zelf aan ontbering, ziekte, marteling of door executie. 88.000 Joden werden vanuit Terezín gedeporteerd naar vernietigingskampen (vooral Auschwitz en Treblinka). Bij de bevrijding waren nog 19.000 gevangenen in leven. Van de 10.500 kinderen zouden er een schamele 142 de oorlog overleven. Een groot deel van de gevangenen werd geëxecuteerd net voordat de geallieerden Terezín bevrijdden. Zij werden in massagraven gedumpt. Deze slachtoffers zijn na de oorlog herbegraven naast de vesting.
Terezín
Na onze hardloopsessie in het concentratiekamp, lopen we richting het museum. We komen onderweg nog een mooi sluisje en poortje tegen.
Ghetto Museum
Het museum zou tot 18:00 uur geopend zijn. Dat hadden we echter helaas niet goed opgezocht. Het museum sluit namelijk om 17:30 uur, wat ons ook hier precies weer een half uurtje de tijd geeft om overal langs te rennen. Het enige geluk dat we wel hadden, was dat we niets hoefde te betalen voor dat half uurtje.
Ontstaan museum
50 jaar na de eerste deportaties van Joden, werd in de herfst van 1991 de eerste permanente tentoonstelling over de geschiedenis van het getto van Terezín geopend in de voormalige gemeenteschool. Deze tentoonstelling is voornamelijk gemaakt door slachtoffers van de Terezín getto samen met publiekelijke medewerkers. De nieuw ontworpen tentoonstelling krijgt de naam “Terezín en de uitkomst van het Joodse vraagstuk ‘1941 – 1945’. De tentoonstelling wordt een permanente voorstelling en wordt in 2001 ingehuldigd in het museum.
Hall of the Terezín Ghetto’s Children
In het museum vind je ook een gedenkteken, de ‘Hall of the Terezín Ghetto’s Children’, gewijd aan de jongste slachtoffers. Bij dit gedenkteken vind je een selectie uit de wereldberoemde tekeningen die door de kinderen uit de getto zijn gemaakt.
Tekstenzuil
Het museum bevat uitspraken van Joden die het concentratiekamp van Terezín overleefd hebben. Deze teksten en uitspraken staan op de zuilen die je onderweg tegen komt. Dit was toch ook wel even een flink slikmomentje. Ondanks dat we maar een half uurtje hadden, heb ik hier zeker wel 10 minuten bij staan lezen. Hierbij moest ik meerdere traantjes wegpinken.
Terezín – Kostel Vzkříšení Páně
Na het museum zijn we nog even bij het plein wezen kijken wat naast het museum ligt. Hier zien we nog een mooie kerk, namelijk Kostel Vzkříšení Páně. Deze kerk is in de jaren 1805-1810 gebouwd in Empire- stijl volgens het ontwerp van Ing. Heinrich Hatzinger en graaf Julius d’Andris. Oorspronkelijk was dit een militaire garnizoenskerk. De kerk is sinds 1964 beschermd als cultureel monument.
Terezín – Standbeeld
Daar vlakbij zien we nog een geinig standbeeld.
Terezín
En dat was Terezín alweer. Een heel indrukwekkende locatie, maar nogmaals, als je hier heen wilt, trek er dan echt een dag voor uit en ga met een tour. Het normale busverkeer is hier zeer slecht. De laatste bus kwam veel en veel te laat en we waren al bijna bang dat we een nacht in een bushokje moesten vertoeven. Daarnaast kwamen we hier ook nog eens veel en veel te laat aan ’s middags, waardoor we veel minder hebben kunnen zien dan dat we in gedachten hadden. En deze locatie is het zo waard!
Recente reacties