Selecteer een pagina
Uitgelichte Foto Italië Rome Forum Romanum

Het Forum Romanum en de Palatijnse Heuvel in Rome zijn onderdeel van een vakantie van Edwin in 2012 naar Midden-Italië en een rondreis door Italië van Edwin en Patricia in 2021.

Forum Romanum – Rome

Het Forum Romanum (Romeins marktplein) was vroeger het centrum van Rome. In de 10e eeuw voor Christus (Archaïsche tijd) vormden zich de eerste nederzettingen op de Palatijn en de andere heuvels. De Vicus Iugarius straat werd aangelegd en de inwoners van de dorpjes hielden een eenvoudige markt. Ze verkochten er zout en andere waren, wat via de nabijgelegen Tiber kon worden aangevoerd. De kopers waren boeren uit de omgeving. Daarnaast werd het forum gebruikt als begraafplaats. Er zijn diverse graven uit deze tijd teruggevonden.

Ik ga het forum Romanum en de gebouwen op deze pagina op basis van de tijdlijn in de geschiedenis langs laten komen. Op die manier kun je langzaam aan een beetje zien hoe het Forum Romanum opgebouwd is in de loop der jaren.

Rome - Forum Romanum

Koningstijd (8e eeuw – 6e eeuw v.Chr.)

Vanaf de 8e eeuw voor Christus begonnen de nederzettingen van de omliggende heuvels zich te verenigen en Rome was geboren. In deze tijd werd Rome geregeerd door koningen. Volgens de overlevering liet de tweede koning Numa Pompilius de Regia bouwen op het forum. Hij gebruikte dit als woning of hoofdkwartier. Hij bouwde ook een van de eerste heiligdommen op het forum, de Tempel van Vesta. Bij de tempel van Vesta hoorde het Huis van de Vestaalse Maagden en de Domus Publica, waar de pontifex maximus (belangrijkste priester van de Romeinse godsdienst) woonde.

Rome - Forum Romanum

Vestaalse Maagden

Een Vestaalse maagd was een Romeinse priesteres van de godin Vesta. Het college van Vestalinnen bestond uit zes priesteressen die tussen hun zesde en tiende jaar voor minimaal dertig jaar werden aangesteld. Hun hoofdopdracht was het onderhoud van het haardvuur in de tempel van Vesta, dat nooit mocht uitdoven. De Vestaalse maagden haalden ook water uit de heilige bron van de nimf Egeria, dat voor de reiniging van de tempel werd gebruikt. Daarnaast deden ze mee aan spirituele feesten en festivals (Lupercalia en Fordicidia), waarvoor ze voorbereidingen troffen. 

De pontifex maximus was de overste van de Vestalinnen. De persoonlijke sociale status van de Vestalinnen leek in veel opzichten op die van een Romeinse vrije man, ze genoten namelijk ook talrijke privileges. Tijdens hun diensttijd waren de Vestalinnen echter wel tot kuisheid verplicht. Het verlies van de maagdelijkheid van een Vestalin gold als onheilspellend voorteken voor het Romeinse Rijk. Een onkuise Vestalin werd uit het priesterschap ontzet en kon dan levend begraven worden.

Huis Vestaalse maagden

Het huis van de Vestaalse maagden had drie verdiepingen en telde 50 kamers. De vleugels waren gebouwd rondom een rechthoekig atrium met een dubbele vijver. In de oostelijke hoek was een gewelfde ruimte, waarin een standbeeld van Numa Pompilius stond opgesteld. Hij was de stichter van de Vesta-cultus.

Rome - Forum Romanum - Huis Vestaalse Maagden

Nadat keizer Theodosius I aan het einde van de 4e eeuw de heidense cultus verbood, werd het huis gebruikt voor leden van het keizerlijk hof en later door het pauselijk hof. Het complex bleef tot in de 11e of 12e eeuw in gebruik.

Bij opgravingen zijn lagere delen van het gebouw en de vijvers in het atrium blootgelegd. Rondom het atrium staan nu opgegraven beelden van Vestaalse Maagden opgesteld.

Tempel van Vesta

De Tempel van Vesta was een van de oudste en belangrijkste tempels van Rome. Deze tempel was gebouwd ter ere van Vesta, de godin van het haardvuur. In of bij deze tempel brandde het vuur dat nooit mocht doven en de Vestaalse Maagden waren hiervoor verantwoordelijk. Naast enkele andere heilige objecten werd ook het Palladium in de tempel bewaard. Dit houten beeld was destijds een van de heiligste voorwerpen, de Vestaalse Maagden waren de enigen die dit houten beeld mochten zien. 

De tempel is meerdere malen afgebrand en weer opgebouwd en werd voor de laatste keer herbouwd door Julia Domna, de vrouw van Septimius Severus. De Tempel van Vesta behield zijn religieuze functie tot keizer Theodosius I hem in 394 definitief liet sluiten. 

Rome - Forum Romanum - Tempel van Vesta

Op een betonnen fundering stond een rond bouwwerk, dat geheel uit wit marmer was opgetrokken. De tempel had een diameter van 14,8 meter. In de tempel was een 5 meter diepe put, waar vermoedelijk de as in werd bewaard. De ingang was op het oosten gericht, naar het Huis van de Vestaalse Maagden. Om de ronde muur van de cella stond een rij van 20 losstaande zuilen van 4,45 meter hoog. De open ruimte tussen de zuilen werd gevuld met een metalen sierhekwerk. Op de fries stonden offertaferelen afgebeeld en het dak was bekleed met brons.

Via Sacra

De vijfde koning Tarquinius Priscus zou de Velabrum (soort van overloop) hebben gemaakt, zodat de waterstroom gecontroleerd door de vallei richting Tiber kon lopen en overstromingen niet meer voor zouden komen. Op de drooggevallen delen van het dal kon daarna gebouwd worden. Volgens de Romeinse historicus Livius verdeelde Tarquinius Priscus daarna het nieuw verkregen land onder de burgers en bouwde er zelf een aantal overdekte winkelstraten. Vanaf de 6e eeuw voor Christus werd ook de Via Sacra, de belangrijkste weg op het forum, in oost-westelijke richting aangelegd.

Rome - Forum Romanum - Via Sacra

Politiek Centrum

Het politieke centrum van de stad werd hierna ook gevormd en het Comitium en de Curia werden gebouwd. Het Comitium was de plaats waar volksvergaderingen werden gehouden en in de curia zetelde de senaat. Bij het Comitium hoorde de rostra, een podium vanwaar de magistraten het volk konden toespreken. In de buurt van het Comitium werden altaars voor Saturnus en Vulcanus opgericht.

Republikeinse tijd (509 – 54 v.Chr.)

In de vroege jaren van de Romeinse Republiek verschenen een aantal monumentale bouwwerken op het forum.

Tempel van Saturnus

In 497 voor Christus werd de Tempel van Saturnus gebouwd. Deze tempel was gewijd aan (hoe kan het ook anders) Saturnus. Het was een van de oudste tempels in Rome. Het podium was bekleed met travertijn, de acht zuilen zijn gemaakt van grijs graniet en de voorportaal is gemaakt met Ionische kapitelen van wit marmer. De architraaf en het fronton zijn (na een brand in 283) voor een groot deel gerestaureerd met hergebruikte materialen.

De tempel van Saturnus had een religieuze rol, maar in de tempel werden ook de staatsarchieven, het goud en zilver van de Romeinse staat bewaard. De officiële schaal voor het wegen van metalen werden tevens in de tempel bewaard. Het podium werd gebruikt om wetsvoorstellen aan op te hangen.

Rome - Forum Romanum - Temple Saturnus

Tempel Castor en Pollux

De dictator Aulus Postumius Albus Regillensis beloofde de bouw van de tempel aan Castor en Pollux in ruil voor hun steun in de Slag bij het Meer van Regillus in 495 voor Christus. Volgens de overlevering verscheen de goddelijke tweeling als ruiters in de strijd, waarna deze strijd werd gewonnen door de Romeinen. Na de overwinning verschenen Castor en Pollux nog een keer, nu in Rome bij de Bron van Juturna, waar ze de overwinning verkondigden. In 484 voor Christus werd daarom de Tempel van Castor en Pollux gebouwd op de plaats waar de uit de Griekse mythologie afkomstige tweeling Castor en Pollux zou zijn verschenen. 

De oude Tempel van Castor en Pollux ging in 14 voor Christus verloren bij een brand die veel gebouwen op het Forum Romanum verwoestte. Alleen het podium bleef behouden. Op dit podium werd de nieuwe Tempel van Castor en Pollux herbouwd door Tiberius, een latere keizer. In 6 na Christus werd deze tempel ingewijd. De restanten van de tempel die tegenwoordig nog zichtbaar zijn, zijn afkomstig van deze tempel. In de 4e eeuw werd een grote muur gebouwd, naast de toen waarschijnlijk in slechte staat verkerende tempel. 

Tijdens de Romeinse Republiek diende de tempel niet alleen als tempel, maar ook als vergaderzaal voor de Senaat en als podium voor publieke sprekers. In de keizerlijke periode was hier het kantoor voor gewichten en meeteenheden gevestigd. Daarnaast was het een opslagruimte voor de staatsbank.

Rome - Forum Romanum - Tempel Castor en Pollux

Vrijwel alle stenen en zuilen van de Tempel van Castor en Pollux zijn vroeger verwijderd om elders als bouwmaterialen voor nieuwe bouwwerken te kunnen worden hergebruikt. Er staan nu nog drie zuilen van de oostelijke zijde overeind. In de 15e eeuw werd de straat die voor de tempel langs liep dan ook Via Trium Columnarum (straat van de drie zuilen) genoemd. Tijdens opgravingen in de 19e eeuw werd het podium weer blootgelegd. Alleen de betonnen kern is bewaard gebleven. Oorspronkelijk was de tempel bekleed met marmeren en tufstenen platen. Samen met de drie zuilen en een deel van het hoofdgestel vormt dit het bovengrondse restant van de tempel.

Rome - Forum Romanum - Tempel Castor en Pollux

Winkels

Tussen en tegenover de tempels van Castor en Pollux en Saturnus verschenen de tabernae, rijen winkels waar in het begin vooral ambachtelijke bedrijfjes als slagers waren gevestigd. Vanaf de 4e eeuw voor Christus verplaatsten deze bedrijfjes zich echter naar markten buiten het Forum Romanum. Hun plaats werd voornamelijk ingenomen door bankiers. Het forum werd zo het politieke, religieuze en commerciële centrum van Rome. Het werd gebruikt voor spelen en ceremonies.

Basilica’s

Rond 200 voor Christus werden de eerste basilica’s (Porcia, Aemilia en Sempronia) op het forum gebouwd. Van deze basilica’s is niet veel meer over. De handel verplaatste naar de basilica’s, die ook als rechtbanken fungeerde. In 121 voor Christus herbouwde consul Lucius Opimius de Tempel van Concordia met daarnaast de kleine Basilica Opimia. Quintus Fabius Maximus was zijn medeconsul van dat jaar en liet na een overwinning op de Gallische stam der Allobrogen de eerste triomfboog op het forum bouwen, de Boog van Fabius. Ook hier is helaas niet veel meer van over.

In de eerste helft van de laatste eeuw voor Christus veranderde er niet veel op het forum. De Cloaca Maxima stroomde nog steeds als een open kanaal door het forum en verdeelde het in tweeën. Tijdens de onrustige laatste jaren van de republiek ontstonden regelmatig grote rellen op het forum.

Caesar en Augustus (54 v.Chr. – 14 n.Chr.)

Tussen 58 en 50 voor Christus was Julius Caesar proconsul (soort van gouverneur) van Gallië. Door de buit van zijn vele overwinningen werd hij een van de rijkste mannen van de stad en wilde dit ook laten zien. In 54 voor Christus gaf hij opdracht om de Basilica Julia te bouwen op de plaats van de door brand verwoeste Basilica Sempronia.

Basilica Giulia

De Basilica Julia (Basilica Giulia) was een basiliek die in 55 voor Christus gebouwd is op de resten van de Basilica Sempronia die verwoest was door een brand. Basilica Julia was een handels- en bijeenkomstplaats. De basiliek meet 101 bij 49 meter, was indertijd enkele meters hoog en dankt haar naam aan opdrachtgever Julius Caesar. Het gebouw was geheel bekleed met kostbaar wit marmer. Het centrale schip, dat 80 bij 20 meter was, werd aan weerszijden van twee smallere zijbeuken voorzien. Tijdens haar bestaan is de Basiliek herhaaldelijk verwoest en weer opgebouwd. Na de verwoesting in 410 werd de basiliek niet meer herbouwd.

Rome - Forum Romanum - Basilica Giulia

Curia Julia

Caesar had grote plannen voor een herinrichting van het forum. Door de enorme groei van de stad was het Forum Romanum te klein geworden en hij bouwde daarom een nieuw forum, direct aan de noordelijke zijde. Onderdeel van deze plannen was de Curia Julia, een nieuw Senaatsgebouw ter vervanging van de oude curia, die bij rellen in 52 v.Chr. was afgebrand.

Deze Curia Julia kreeg met meerdere branden te maken in 64 na Christus en aan het einde van de 3e eeuw. Beide keren werd het gebouw hersteld als vergaderplaats voor de senaat. In de middeleeuwen was het gebouw in gebruik als kerkgebouw. Hierdoor is het gebouw nog steeds in zo’n goede staat. De meeste gebouwen van het oude Rome die geen kerkelijke bestemming kregen, werden in de loop der eeuwen gesloopt als goedkope bron van bouwmaterialen. Zo zijn de twee bronzen deuren overgebracht naar de kerk Sint-Jan van Lateranen.

Rome - Forum Romanum - Curia Julia

Tempel van Caesar

Caesar werd vermoord voordat al zijn bouwwerken klaar waren, maar zijn erfgenaam Octavianus (de latere keizer Augustus) voltooide de basilica, de curia en het nieuwe forum. Na de moord werd Caesar op het forum gecremeerd. Octavianus liet zijn achteroom en adoptievader vergoddelijken en bouwde in 29 voor Christus de Tempel van Caesar op de plaats waar hij gecremeerd was. 

Rome - Forum Romanum - Tempel van Caesar

Winkelcomplex

Octavianus, die in 27 voor Christus als Augustus de eerste Romeinse keizer was geworden, liet de Porticus van Gaius en Lucius bouwen. Dit was een twee verdiepingen hoog winkelcomplex. De Boog van Augustus gaf toegang tot het vernieuwde forum en verbond de Tempel van Caesar met de Tempel van Castor en Pollux. 

Keizertijd (14 – 476)

Na Augustus behield het forum zijn toenmalige vorm. Er werden nog wel enkele tempels bijgebouwd, maar verder werden er voornamelijk kleinere monumenten ter ere van de keizers opgericht. Augustus, Domitianus, Vespasianus en Trajanus bouwden elk nog een nieuwe forum dicht tegen het Forum Romanum aan. Samen met het Forum van Caesar waren dit de keizerlijke fora.

Tiberius

In 16 liet Tiberius een triomfboog oprichten tussen de Tempel van Saturnus en de Basilica Julia. De Arcus Tiberii. Er zijn geen resten meer over van deze boog. Tiberius bouwde ook een tempel voor de vergoddelijkte Augustus, die ergens achter de Basilica Julia moet hebben gestaan.

Arc van Titus

De Boog van Titus is gebouwd op het hoogste punt van de Via Sacra, op de Velia heuvel. Dit is de toegang tot het Forum Romanum vanaf het Colosseum. De triomfboog is vermoedelijk in 81 gebouwd door keizer Domitianus, ter ere van zijn vergoddelijkte broer en voorganger Titus. Het monument is na de dood van Titus gebouwd en heeft niets te maken met Titus zijn triomftocht in 71, die wel op de triomfboog is afgebeeld. 

De ereboog is gebouwd uit marmer en is 13,5 meter breed, 15,5 meter hoog en 4,75 meter diep. De doorgang is 8,3 meter hoog en 5,36 meter breed. Boven op de boog stond vroeger waarschijnlijk een standbeeld van Titus in een wagen voortgetrokken door olifanten. De boog is de oudste, nog staande ereboog in Rome.

Rome - Forum Romanum - Arc van Titus

De reliëfs in de boog herinneren aan de joodse opstand in Palestina en aan de verwoesting van Jeruzalem door Titus en zijn vader Vespasianus in 70. De versiering van de façade beeld ook deze laatste triomftocht van beide heersers af. Aan de zuidzijde zie je het begin van de triomftocht. Hier voeren Romeinse legioensoldaten de kostbaarste stukken van de buit met zich mee, waaronder de Tafel met de Toonbroden, de menora en de zilveren hazozra’s uit de Tempel van Jeruzalem, die worden weggedragen door de triomfboog. Op de andere zijde staat Titus die begeleid wordt door zijn bewakers. Titus staat midden in de door de stadsgodin Roma aangevoerde tweewielige wagen met een vierspan ervoor en wordt gelauwerd door de overwinningsgodin Victoria.

Palatijnse Heuvel – Uitkijkpunt

Titus bouwde de Tempel van Vespasianus voor zijn overleden vader in 80. Deze tempel werd tussen de Tempel van Concordia en de Tempel van Saturnus geplaatst. Titus stierf echter zelf voordat dit heiligdom klaar was. Zijn broer Domitianus voltooide de tempel en wijdde het daarna ook aan Titus. Achter de Tempel van Castor bouwde Domitianus een enorm groot atrium voor zijn paleis op de Palatijn. Men kon hier vanaf het forum via een groot trappenhuis de top van de heuvel bereiken. De imponerende restanten zijn nog duidelijk zichtbaar.

Rome - Palentijnse Heuvel - Uitkijkpunt

Domitianus & Hadrianus

Ter ere van een overwinning van keizer Domitianus, werd het grote Ruiterstandbeeld van Domitianus op het forum opgericht. Nadat Domitianus werd vermoord, onteerde de senaat de keizer echter en het beeld werd weer afgebroken. De Porticus van de twaalf goden is gebouwd door Hadrianus, die tussen 117 en 138 regeerde. Dit bouwwerk diende onder meer om deze hoek van het forum op te verfraaien.

Tempel van Venus en Roma

De Tempel van Venus en Roma was de grootste tempel van Rome. Deze tempel was gewijd aan de godinnen Venus Felix (de gelukkige Venus) en Roma Aeterna (het eeuwige Rome). De tempel werd door keizer Hadrianus ontworpen en de bouw werd begonnen in 121. In 141 werd de tempel voltooid onder het bewind van Antoninus Pius. 

De tempel van Venus en Roma bestond uit twee symmetrische tempelkamers die ruggelings tegen elkaar aan staan. De cella van Roma stond naar het westen gericht, met zicht op het Forum, die van Venus stond naar het oosten en keek uit op het Colosseum. Binnen elke cella stond een enorm beeld tegen de gemeenschappelijke achterwand, een van Roma en een van Venus, beiden zittend op een troon. De tempel was ongeveer 110 bij 53 meter groot en stond op een podium van 100 bij 145 meter. Aan beide voorzijden zie je tien witmarmeren zuilen van ongeveer 1.8 meter dik. Het gebouw was gebouwd uit baksteen en was geheel bedekt met wit marmer. Binnen de tempel bij de cella van Venus bevond zich nog een altaar waar nieuw getrouwde paren offers konden brengen.

Rome - Tempel van Venus en Roma

Bij een ernstige brand in 307 werd de tempel verwoest en door keizer Maxentius herbouwd. Een zware aardbeving aan het begin van de 9e eeuw verwoestte de tempel opnieuw. Paus Leo IV liet rond 850 de kerk Santa Maria Nova op de ruïnes van de tempel bouwen. Deze werd na een grondige verbouwing in 1612 omgedoopt tot Santa Francesca Romana. Tegenwoordig zijn de fundamenten van de tempel nog duidelijk zichtbaar. In het midden van het platform staat nog een gedeelte van de gigantische betonnen nis aan de oostzijde, waar het beeld van Venus heeft gestaan.

Tempel van Antoninus en Faustina

Antoninus Pius bouwde in 150 de laatste tempel aan het forum, ter ere van zijn in 140 of 141 overleden vrouw Faustina. Faustina is daarmee de eerste keizerin die een tempel kreeg op het Forum Romanum. Na zijn eigen dood in 161, werd de tempel ook aan Antoninus zelf gewijd. Dit was een van de weinige bouwwerken van Antoninus in Rome. 

In de zevende of achtste eeuw kreeg de tempel een kerkstatus, gewijd aan San Lorenzo in Miranda, de heilige Laurentius, van wie gedacht werd dat hij op deze plaats ter dood was veroordeeld. Hierdoor is ook dit gebouw heel goed bewaard gebleven. Door de eeuwen heen was door slibafzetting na overstromingen van de Tiber en ophoping van vuil het grondniveau sterk gestegen. Hierdoor ligt de vloer van de kerk twaalf meter boven het antieke straatniveau uit het tijdperk van Augustus.

Rome - Forum Romanum - Tempel van Antoninus en Faustina

De Tempel van Antoninus en Faustina is meerdere keren gerenoveerd. In 1602 werd de huidige barokke gevel aan de kerk toegevoegd. De in totaal 10 zuilen van groen Krystisch marmer in de Korinthische orde staan nog steeds overeind. De 17 meter hoge zuilen zijn monolithisch en dragen het hoofdgestel dat rijkelijk versierd is met bas-reliëfs, waarop griffioenen, kandelaars en acanthusbladeren zijn afgebeeld. De muren, de trap en het podium waren oorspronkelijk geheel bekleed met marmeren platen, maar deze zijn in de middeleeuwen al verwijderd. Ook het oorspronkelijke dak is niet meer aanwezig. Restanten van de beelden van Faustina en Antoninus zijn teruggevonden en worden voor de tempel tentoongesteld.

Arc Septimius Severus

De Boog van Septimius Severus is in 203 gebouwd in opdracht van de senaat. Het was een geschenk aan de keizer en zijn zonen Caracalla en Geta ter ere van de twee overwinningen op de Parthen in 195 en 197. 

De triomfboog is gebouwd uit baksteen en travertijn en is bekleed met marmer. De boog is 23 meter hoog, 25 meter breed en 12 meter diep. Er zijn drie doorgangen. De middelste is 12 meter hoog en 7 meter breed, de twee zijbogen zijn 7,8 meter hoog en 3 meter breed. Boven de doorgang is een 5,6 meter hoge attiek waarin 4 kamers zijn gemaakt. In de zuidelijke pilaar is een trap die naar de zolder leidt. Op de attiek staat aan beide zijden een grote inscriptie waarop de keizer en zijn zoon bedankt worden voor het herstellen van de orde in het Romeinse Rijk.

Rome - Forum Romanum - Arc Septimius Severus

De boog is versierd met 8 composietzuilen en diverse afbeeldingen van overwonnen volkeren. Boven de zijdoorgangen hangen vier grote friezen die de overwinningen van Severus in het oosten afbeelden. Op oude munten uit de tijd van Septimius Severus en Caracalla is te zien dat boven op de boog een beeldengroep stond van een strijdwagen met vierspan. Hierin stond Severus samen met de godin Nikè en zijn zonen Caracalla en Geta.

Na de dood van Septimius Severus in 211 werden de beide zonen gezamenlijk keizer. Caracalla liet echter aan het eind van 211 zijn broer Geta vermoorden, zodat hij zelf alle macht in handen kreeg. Geta werd onteerd, waarna Caracalla alle herinneringen aan zijn broer liet verwijderen. Alle namen en afbeeldingen van Geta zijn hierna uit de triomfboog verwijderd.

Romeinse crisis

De Boog van Septimius Severus was in 204 het laatste grote bouwwerk dat aan het forum werd toegevoegd. Ter ere van deze keizer werd er ook een groot ruiterstandbeeld opgericht. Na de regering van de Severische keizers brak de Romeinse crisis van de 3e eeuw uit, die grote invloed had op de verdere geschiedenis van het rijk en de stad. Gedurende vijftig jaar werd er vrijwel niets meer gebouwd.

Diocletianus

Diocletianus had rond 284 de orde van de Romeinse crisis hersteld. Er kwamen weer nieuwe bouwactiviteiten. Dit was ook nodig, want in 283 heeft een grote brand op het Forum veel gebouwen beschadigd. Diocletianus liet veel gebouwen in hun oude staat herbouwen en bouwde ook veel nieuwe zuilen. In de late oudheid werd op het forum nog regelmatig een eremonument toegevoegd, maar niet meer op grote schaal. De antieke bouwwerken werden als symbool van de grootsheid van het rijk met respect behandeld en regelmatig onderhouden en gerepareerd.

Basiliek van Maxentius

De bouw van de Basilica van Maxentius is in 308 gestart in opdracht van keizer Maxentius. In 312 werd Maxentius echter verslagen door Constantijn de Grote in de Slag bij de Milvische Brug, dus Constantijn bouwde de basiliek af. De basiliek was het centrum voor rechtspraak en burgerlijke zaken. Hij is gebouwd op de heuvel Velia, op de plaats waar eerder de Pepermarkt was. 

De basiliek stond op een enorm podium van 100 bij 65 meter, de basiliek zelf was 80 bij 57 meter. De hoofdas lag oorspronkelijk in de lengterichting, parallel aan de Via Sacra. Constantijn veranderde de oriëntatie van het gebouw 90 graden en maakte een nieuwe hoofdingang in de zijbeuk aan de Via Sacra en een apsis in de tegenoverliggende zijbeuk. Nu staat alleen nog de noordelijke zijbeuk overeind met zijn enorme tongewelven met cassettenplafond.

Rome - Forum Romanum - Basiliek van Maxentius

Medieval Poort

Een portico leidt naar de toegang van een gebouw, soms uitgebreid als een colonnade of een overdekte galerij langs de straat. Ik kan niet goed achterhalen bij welk gebouw deze portico hoort, maar het staat voor de Basiliek van Maxentius, dus ik vermoed dat het daarbij hoort.

Rome - Forum Romanum - Medieval Poort

Tempio di Romolo

De Tempel van Romulus is niet opgedragen aan Romulus, de stichter van Rome, maar aan de zoon van keizer Maxentius die dezelfde naam droeg. Deze Valerius Romulus is op jeugdige leeftijd in 309 gestorven. Na zijn dood liet Maxentius hem vergoddelijken en werd een tempel gebouwd. 

De tempel is een achthoekig gebouw opgetrokken uit baksteen. Aan beide zijden waren twee apsis-achtige bijgebouwen waarvoor twee Korinthische zuilen stonden. De bijgebouwen zijn in de loop der eeuwen verdwenen. De bronzen deuren zijn afkomstig uit een nog ouder gebouw uit de 2e eeuw en zijn voor de bouw van deze tempel hergebruikt. Ze staan nog altijd op dezelfde plaats. De deuren worden geflankeerd door twee porfieren zuilen die een travertijnen voet en een marmeren kapiteel hebben. Boven de ingang is een marmeren architraaf ingebouwd.

Rome - Forum Romanum - Tempio di Romolo

In 527 liet Paus Felix III de tempel ombouwen tot voorportaal van de nieuwe kerk Santi Cosma e Damiano, gewijd aan Cosmas en Damianus. Deze kerk bestond verder uit een bibliotheek van het nog oudere Forum Pacis van keizer Vespasianus, waar de tempel tegenaan gebouwd was. Door de opname als kerk is de Tempel van Romulus nooit afgebroken. De kerk is sinds 800 een titeldiaconie sinds 800. De huidige titulair kardinaal is Beniamino Stella.

Arc van Constantijn

Vlakbij het Colosseum (dus eigenlijk niet meer op het Forum Romanum) staat de Arc van Constantijn op de Via Triumphalis, de weg waarover de keizers vroeger tijdens hun triomftocht naar de Capitolijn trokken. De triomfboog van Constantijn is opgericht ter herinnering aan de overwinning van Constantijn de Grote tijdens de slag bij de Milvische brug in 312 na Christus. Het 21 meter hoge monument is gemaakt van marmer en baksteen en werd voltooid in 315.

Rome - Arc van Constantijn

De boog met drie doorgangen is gebouwd naar het voorbeeld van de Arc van Septimius Severus. Voor de boog zijn delen van oudere monumenten uit Rome gebruikt. Zo komen de reliëfs en beelden uit tempels van Trajanus, Hadrianus en Marcus Aurelius. Op de zijkanten en de wanden van de middelste doorgang zie je de reliëfs van Trajanus. Daarbij verving Constantijn de koppen van de afgebeelde keizers door die van hemzelf en zijn vader Constantius.

Verder bracht hij een zestal smalle friezen aan, die de roemrijke overwinning op Maxentius in verschillende taferelen voorstelde. Je ziet het vertrek van Constantijns leger uit Milaan, het beleg van Verona, de slag bij de Milvische Brug, de triomfantelijke intocht in Rome, de toespraak op het Forum en de uitdeling aan het volk in het Circus Maximus. De boog was bekroond met een nu verloren gegaan bronzen vierspan met Constantijn in de wagen als evenbeeld van de Zonnegod.

Middeleeuwen en renaissance

Na de val van het West-Romeinse Rijk veranderde er de eerste eeuwen niet veel op het forum. In de tweede helft van de 6e eeuw werd de kerk van S. Maria Antiqua op het terrein naast de Tempel van Castor gebouwd. In 608 werd op het plein van het forum het laatste nieuwe monument ingewijd, de Zuil van Phocas. Gedurende de middeleeuwen had de sterk uitgedunde bevolking van Rome niet meer de middelen om de antieke gebouwen op het forum te onderhouden en de meeste bouwwerken vervielen tot ruïnes. 

De Boog van Septimius Severus diende als voorportaal van een andere kerk en bleef daardoor behouden. Een aantal aardbevingen, met name die van 847, brachten grote schade toe aan de verlaten gebouwen en het kostbare marmer en ijzer werd uit de ruïnes verwijderd om in nieuwe gebouwen hergebruikt te kunnen worden. Vooral in de renaissance was dit een normale zaak en in dit tijdperk verdwenen de meeste antieke gebouwen. Alleen de funderingen en een paar losstaande zuilen bleven bewaard. Gedurende de eeuwen vormde zich een grote laag puin en aarde over de restanten, die daarna vrijwel geheel onder de grond verdwenen. Het forum veranderde langzaam in een weiland waarop boeren hun koeien tussen de laatste antieke resten lieten grazen.

Basilica di Santa Francesca Romana

Basilica di Santa Francesca Romana (voorheen Santa Maria Nuova) is een basiliek die gewijd is aan de heilige Francisca Romana. De kerk werd in de tiende eeuw gebouwd met een gebedsruimte die paus Paulus I in een vleugel van de Tempel van Venus en Roma had ingebouwd. Dit zou zijn gebeurd op de plaats waar volgens de legende Simon, de tovenaar zou zijn gestorven. Volgens deze legende zou Simon aan Petrus en Paulus hebben willen laten zien dat hij machtiger was dan zij. Toen hij zweefde, zouden de beide apostelen op hun knieën zijn gevallen om te bidden, waarna de tovenaar dood neerviel. 

Sinds de 16e eeuw werd de kerk gewijd aan Francisca Romana, wiens relieken in de kerk worden bewaard. In de kerk bevindt zich ook de graftombe van paus Gregorius XI.

Rome - Forum Romanum - Basilica di Santa Francesca Romana

Palatijnse Heuvel – Uccelliere Farnesiane

Alessandro Farnese werd in 1534 op 14-jarige leeftijd door zijn grootvader Paulus III benoemd tot kardinaal-diaken van de rooms-katholieke kerk. Paulus III was twee maanden eerder tot paus gekozen. Alessandro liet in 1550 de ruïnes van een Romeins paleis van Tiberius aan de noordwestkant van de heuveltop opvullen en ombouwen tot een zomerhuis. Hij liet ook botanische tuinen aanleggen voor het zomerhuis.

Rome - Palentijnse Heuvel - Uccelliere Farnesiane

Opgravingen

Tijdens de renaissance begon men met schatgraven. Vanaf 1800 ging men structureler te werk. Na 1870 volgde een algehele opgraving van het forum tot aan het grondniveau van de 4e en 5e eeuw. Vanaf 1898 ging de Italiaanse archeoloog Giacomo Boni nog een stap verder en groef de bodem af tot het grondniveau uit de tijd van Augustus. Hierbij werden veel belangrijke vondsten gedaan en het forum in zijn huidige staat dankt zijn uiterlijk aan deze opgravingen.

Informatie

Openingstijden

Het Forum Romanum is dagelijks geopend van 08.30 uur tot één uur voor zonsondergang. De sluitingstijd ligt tussen oktober tot en met maart dus ergens tussen de 16:30 en 18:30 uur. Tussen april en september liggen de openingstijden tussen de 19:00 en 19:15 uur. Het Forum Romanum is gesloten op 1 januari en 25 december. Op 2 juni gaat het Forum Romanum pas om 13:30 uur open.

Entreetickets

Aan de kassa

Je kunt heel veel verschillende soorten entreetickets kopen voor het Forum Romanum. Het is maar net welke keuze je neemt. Zo kun je bijvoorbeeld een kaartje aan de kassa van het Forum Romanum zelf kopen. Je betaalt voor een volwassene dan € 16 voor 1 dag (2021), voor een jongere van 18 tot 25 jaar betaal je € 2 en onder de 18 jaar is de toegang gratis. De tickets zijn trouwens combitickets. Dit betekent dat je meteen ook toegang hebt tot het Colosseum en de Palatijnse heuvel. Een voordeel van deze kaarten is dat ze goedkoop zijn, een nadeel is dat je eindeloos lang in de rij staat voor een kaartje.

Online tickets

Je kunt ook online een kaartje kopen. De prijzen voor deze tickets variëren heel veel per aanbieder. Daarnaast maakt het ook uit of je een kaartje neemt met of zonder gids. De aanwezigheid van een gids maakt het overigens wel vele malen interessanter! Zeker een aanrader dus! 

Wil je zelf wat meer rondsneupen voor goedkope kaarten, kijk dan eens op deze website voor leuke aanbiedingen en combitickets. Het wordt afgeraden om tickets op straat te kopen.

Adres

Het adres van het Forum Romanum is: Via della Salara Vecchia, 5/6, 00186 Roma RM, Italië. Het Forum Romanum is makkelijk te bereiken met het openbaar vervoer.