Reislocaties – Nederland – Tilburg

Tilburg – Nederland

Tilburg is een stad in de Nederlandse provincie Noord-Brabant. Op 1 januari 2023 had de stad 203.690 inwoners. Het gebied Tilburg wordt al meer dan 10.000 jaar bewoond, toch kreeg de stad pas stadsrechten in 1809. De stad is belangrijk geworden door de textielindustrie en is alom bekend door de Tilburgse Kermis. Dit is de grootste kermis van de lage landen, die jaarlijks ruim een miljoen bezoekers naar de stad trekt, vooral op Roze Maandag.

LocHal

Ik heb een rondleiding door Tilburg gehad. Deze rondleiding begon in de LocHal. De LocHal (afkorting van Locomotiefhal) is een voormalige NS-locomotiefwerkplaats in de Spoorzone van Tilburg. De oude werkplaats is van 2017 tot 2019 omgebouwd tot centrum voor kunst, cultuur en ontmoeting. In het pand zit ook de hoofdvestiging van De Bibliotheek Midden-Brabant. De verbouwing leverde architectuurprijzen op, waaronder de verkiezing tot World Building of the Year. 

Willem II Straat – Schoenschrapers

Na de LocHal lopen we onder het spoor door naar de Willem II straat, waar we nog echte schoenschrapers aantreffen. Deze schoenschrapers werden vroeger gebruikt door boeren om hun klompen mee schoon te maken, voordat ze de woning in gingen.

Synagoge

In diezelfde Willem II straat staat ook de Synagoge. Deze synagoge is gebouwd in 1874. In die tijd woonden er veel Joden in Tilburg. Tijdens de oorlog zijn er veel Joden gedeporteerd. De synagoge was vernield door de Duitsers. In 1949 werd de synagoge heropend. Het aantal Joodse inwoners was gedurende de bezettingsjaren gedaald van 171 tot 120 en nam daarna steeds verder af. Daarom werd de synagoge in 1976 overgedragen aan de gemeente Tilburg. Nadat het gebouw een aantal jaren voor sociaal-culturele activiteiten werd gebruikt, is het in 1998 overgedragen aan de Liberaal Joodse Gemeente Brabant.

Helga Deen Tuin

Naast de Synagoge ligt de Helga Deen Tuin. Helga Deen is de Tilburgse Anne Frank. Helga was een Joods meisje die gedeporteerd is naar Kamp Vught. Al vanaf de eerste dag hield ze daar een dagboek bij voor haar geliefde, Kees van den Berg. Ze schreef haar zinnen op 21 dichtbeschreven velletjes in een schriftje. Het is een aangrijpende en ontroerende getuigenis van het dagelijks leven in een concentratiekamp. Op 2 juli 1943 werd de familie Deen getransporteerd naar Westerbork, op 13 juli is ze vanuit Westerbork afgevoerd naar Sobibór en op vrijdag 16 juli 1943 is ze vermoord. Het dagboek kwam in 2004 boven water toen Conrad van den Berg (zoon van Kees) na het overlijden van zijn vader het dagboek en de bewaard gebleven briefwisseling naar het Regionaal Archief Tilburg bracht. In 2007 volgde de publicatie. 

(Struikel)stenen

De stenen van de Helga Deen Tuin zijn in de vorm van een Jodenster gelegd. Je vind ook metalen tegeltjes op het plein. Op iedere steen staat een naam, woonplaats, datum van deportatie en overlijdensdatum van Tilburgse Joden die gedeporteerd en vermoord zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog. In Tilburg staan de stenen bekend als de struikelstenen. Door heel Europa liggen 65.000 stenen. In Tilburg liggen er 39. Het is erg indrukwekkend.

Standbeeld Verbondenheid

In de Helga Deen Tuin vind je ook het Standbeeld ‘Verbondenheid’ van Margot Homan. Het kunstwerk symboliseert overleven, jeugd en hoop. Dit beeld is geïnspireerd op het dagboek van Helga Deen. 

Willem II Straat 40

Op Willem II straat 40 ligt het pand dat nu gebruikt wordt als Atelier Voor Aandacht. Dit pand is in 1888 gebouwd als atelier voor beeldhouwkunde en polychromie. In de loop der jaren heeft het pand daarna vele verschillende functies gehad, zoals glas-en verfwinkel, bank en woonhuis. Nu heeft het weer dezelfde functie als waar het oorspronkelijk voor gebouwd is.

Willem II straat 56

Een klein stukje verderop ligt het pand aan de Willem II straat 40. Dit is nog een iets nieuwer pand (vergeleken met de andere panden in deze straat). Het pand wordt op dit moment gebruikt door Chockdee Thaise Massage. 

Hoek Willem II Straat & Tuinstraat

Iets verderop zie ik mooie teksten op de muren van de panden op de kruising van de Willem II straat met de Tuinstraat. De ene tekst is mooi dubbelzinnig en mist bewust een aantal letters. Dat gedicht is geschreven door dichter Jasper Mikkers en partner Daisy Karthaus.

Tuinstraat

We lopen nu de Tuinstraat in.

Tuinstraat 41

Het pand aan de Tuinstraat 41 is prachtig. De gevelsteen vermeldt 1877 als bouwjaar en schoenmaker A. van Overbeek uit de Willem II-straat als opdrachtgever. Op de zijgevel zit keihard stucwerk, dat met kammen in dambord-dessin is  aangebracht. Boven de ramen zie je 2 oude beelden.

Tuinstraat 36 – Koetshuis

Het pand aan de Tuinstraat 36 heet ‘het Koetshuis’. Dit zijn garages die sinds 2004 op de gemeentelijke monumentenlijst staan. Wollenstoffenfabrikant Pierre Bogaers gaf in 1909 opdracht om een ‘washuis’ en ‘bergplaats’ achter zijn huis te bouwen. In 1912 kreeg architect Jos Donders de opdracht om het geheel het uiterlijk te geven wat het nu heeft, passend bij de monumentale status van het woonhuis. De voorgevel is gestuukt en heeft een zwart geschilderde plint. In het stuukwerk zijn twee houten garagedeuren met bovenlichten opgenomen met daarboven een opvallende gevelbekroning. Bij de laatste restauratie en verbouwing van 2022 zijn de stalen kanteldeuren weer in de gevel teruggebracht. Ook is toen de tekst ‘koetshuis Tilburg’ op het fronton verschenen. Op dit moment kun je het pand huren voor onder meer vergaderen, werken, coachen en zelfs golfen.

Tuinstraat 52

Het pand aan de Tuinstraat 52 is een voormalig Wijnhuis. Tilburg stond vroeger naast de textiel ook bekend om de wijnhandel. Dit pand is daar nog een overblijfsel van. De woning stamt uit 1905.

Tuinstraat 60

Het pand aan de Tuinstraat 60 is in 1900 in Eclectische stijl gebouwd. Het is niet bekend wie de opdrachtgever en architect waren. In het pand hebben een apotheek, slijterij, confectiehandel en sigarenwinkelier gezeten.

Tuinstraat 68a

Het pand aan de Tuinstraat 68a is ook een oudje. Op de gevel staat het jaartal 1898.

Antoniusstraat 30

We zijn inmiddels de Antoniusstraat ingelopen, waar we dit oude pand uit 1905 zien.

Langestraat 13 – Cultuur BSO

Aan de Langestraat 13, ligt het voormalige wijnpakhuis Monopole van de familie Verbunt. Later werd dit buurthuis Monopole. Tegenwoordig zit er een cultuur BSO in, waar kinderen dus naar de buitenschoolse opvang kunnen. Het pand dateert van 1894.

Stationsstraat 35

Aan de Stationsstraat 35 ligt een prachtig pand met de Latijnse spreuk: ‘Neminem Timemus’. Dit betekent ‘We zijn voor niemand bang’. De spreuk komt bij de Willem II supporters vandaan. Het pand is vrij nieuw (2019) en bestaat uit studio’s en appartementen die je kunt huren.

Stationsstraat 41 – Hostel Roots

Het pand aan de Stationsstraat 41 is een voormalig bankgebouw. Het bankgebouw van de Geldersche Credietvereeniging stamt uit 1903 en is in Art Nouveau-stijl ontworpen door architect Jan van der Valk. De mozaïeken in de gevels verwijzen naar de naam van de bank. In de onderste mozaïek zie je de gemeentewapens van Tilburg en Arnhem (hoofdvestigingsplaats van de bank) en in de lauwerkrans zie je het wapen van Gelderland. In de bovenste mozaïek zie je 3 grote bijen op een bloemenveld. Dit zijn nijvere bijen die stuifmeel verzamelen en dat opslaan in hun nest. Zo zouden de spaarders ook altijd bezig moeten zijn om hun spaargeld hier in de bank te deponeren. Tegenwoordig zit er een hostel in het pand.

Stationsstraat 32

Het pand aan de Stationsstraat 32 is in 1889 gebouwd in opdracht van fabrikant Frans van Dooren. Het pand is in Eclectische stijl gebouwd om te dienen als rijk gedetailleerde fabrikantenwoning en kantoor. Ook het Antwerpse zijpoortje is heel speciaal.

Stationsstraat 45 – Voormalig Belastingkantoor

Het pand aan de Stationsstraat 45 is een voormalig rijksbelastingkantoor, dat in 1904 ontworpen is door architect C.F. van Hoof. Gek genoeg was dit niet in opdracht van Rijksgebouwendienst of een gelijkwaardige instantie, maar in opdracht van de Tilburgse steenfabrikant F. C. van den Heuvel. In 1980 is het pand door de gemeente verbouwd tot huisvesting voor 7 eenpersoons- en 4 tweepersoonshuishoudens.

De Tilburgse Spaarbank

De Tilburgse Spaarbank ligt op de vijfsprong van de straten Tuinstraat, Noordstraat, Korte Schijfstraat, Stationsstraat en Nieuwlandstraat. Het bestuur van de Vereeniging Tilburgsche Spaarbank gaf in 1910 opdracht voor de bouw van het bankgebouw. De Tilburgse architect C.F. van Hoof heeft het pand ontworpen. Kenmerkend is de zeskantige hoektoren. Het rijksmonument is sinds 2009 in gebruik als stadscafé.

Nieuwlandstraat

We lopen nu de Nieuwlandstraat in, waar we ook nog een paar geinige pandjes zien.

Nieuwlandstraat 10

1 van de mooie panden van de Nieuwlandstraat is het pand op nummer 10. Dit woon- en winkelhuis is in 1908 gebouwd naar een ontwerp van F.C. de Beer, die ook de opdrachtgever was. De voorgevel heeft stijlkenmerken van Jugendstil en Chaletstijl. De architect heeft de panden een eigen gezicht gegeven door verschillende goothoogtes toe te passen en het metselwerk op de scheiding een verdiepte groeflijn te geven. De vijfhoekige erker met het smeedijzeren balkon is echt prachtig! Het pand wordt gebruikt als woonhuis.

Nieuwlandstraat 27 b

Het monumentale woonhuis op Nieuwlandstraat 27 b is in 1907 gebouwd door de juweliers Joh. Willems en A.J. Raaijmakers, samen met architect Donders.

Nieuwlandstraat 27 a

Het pand er vlak naast is ook prachtig. Dit pand is in 1901 gebouwd. De oorspronkelijke tekeningen zijn niet te vinden in het gemeentearchief zodat de architect en opdrachtgever onbekend zijn. Waarschijnlijk hebben de juweliers Joh. Willems en A.J. Raaijmakers dit pand laten bouwen. Hier moet beneden hun winkel geweest zijn en daarachter hun ‘fabriek en magazijn voor goud-, zilver- en diamantwerken’.

Nieuwlandstraat 28

Het pand aan de Nieuwlandstraat 28 is een Eclectisch herenhuis dat in 1901 gebouwd is voor A.H.H. Kerstens. Dit was 1 van de firmanten van de kassiers Kerstens en De Charro.

Nieuwlandstraat 41 – Vollenhoven Smulders

Op de Nieuwlandstraat 41 vind je het pand dat oorspronkelijk gebouwd is voor de voor de N.V. Oliehandel Van Vollenhoven en Smulders. Dit pand is in 1900 in Art Nouveau-stijl ontworpen door de bekende Tilburgse architect Jan van der Valk. Het is gebouwd als kantoor met inrijpoort. De inrijpoort met deuren in dezelfde stijl als de gevel is verdwenen. In 1992 werd hier een nieuwe entree gebouwd en sindsdien zit er een kapperszaak in.

Standbeeld Kruikezeiker

De kruikenzeiker is hét symbool van openbaar Carnaval. Tijdens Carnaval staat dit beeld op de Heuvel en de rest van het jaar verblijft dit beeld op de overgang van de Heuvelstraat naar de Nieuwlandstraat. Het beeld is gemaakt door Tilburger Henk Smulders. De naam Kruikenzeiker komt van het gebruik van urine bij het bewerken van wol. Urine werd vroeger als reinigingsmiddel gebruikt of om te zorgen dat verf gelijkmatig werd verdeeld. Een soort van Manneke Pis van Tilburg dus.

Heuvelstraat

In Tilburg vind je ongeveer 40 energiekastjes met Historische beelden van Tilburg. Hiermee willen het Ondernemersfonds Binnenstad Tilburg, Citymarketing en Gemeente Tilburg het straatbeeld in het centrum opfleuren. Op de kasten staat ook een beschrijving met het jaartal van de gebeurtenis. Op de Heuvelstraat zien we dit energiekastje, met een foto van toen. Ik heb de foto van nu er naast gezet.

Social Sofa – Nieuwlandstraat

Op de Nieuwlandstraat zien we een Social Sofa staan. Een Social Sofa is een zitbank met mozaïek die geplaatst is in een openbare ruimte. Karin Bruers heeft de Social Sofa geïntroduceerd. De banken zijn gemaakt van beton en hebben een lengte van 2,24 m en de vorm van een chaise longue. Karin Bruers kwam op dit idee om mensen met elkaar in contact te brengen. Zij wilde 1.000 van deze sofa’s in Tilburg geplaatst zien. In 2013 werd de 1.000e zitbank geplaatst. Dit was wel in Tilburg, maar niet alle 1.000 bankjes zijn in Tilburg terecht gekomen. Er staan nu bankjes in Amsterdam, Eindhoven, Leiden en Heerlen. De duizendste is in 2013 in Tilburg gekomen. Dit was de 250e in Tilburg.

Kapel Onze Lieve Vrouwe ter Nood

Aan het einde van de 2e Wereldoorlog beloofden enkele Tilburgers Maria om een kapel voor haar te bouwen als Tilburg redelijk ongeschonden uit het oorlogsgeweld zou komen. In 1964 is de nieuwe kapel op de huidige locatie ingezegend door Mgr. Bekkers. Architect Jos Schijvens ontwierp dit moderne asymmetrische gebouw. De kapel heeft prachtige glas-in-beton ramen en een zeer bijzonder Mariabeeld in de kerk. Wat ook bijzonder is in deze kerk, is het herdenkingsboek voor de oorlogsslachtoffers van Tilburg. Alle sterfgevallen zijn op hun sterfdatum genoteerd in een boek, waarbij elke dag de bladzijde wordt getoond van de slachtoffers van die dag.

Sint-Dionysiuskerk

De Sint-Dionysiuskerk is een katholieke kerk in Tilburg, die gewijd is aan de heilige Dionysius van Parijs. In de volksmond staat de kerk bekend als Heikese kerk om zo verwarring met een gelijknamige kerk in de wijk ’t Goirke te voorkomen. De naam Heike verwijst naar de herdgang ’t Heike ten zuiden van het centrum, waar zich een schuurkerk bevond die als parochiekerk de voorganger was van de huidige kerk. Het huidige kerkgebouw stamt uit 1838.

Monument Joannes Zwijsen

Aan de zijkant van de Sint-Dionysiuskerk zie je meerdere standbeelden, waaronder het monument van Joannes Zwijsen. Dit standbeeld uit 1933 is gemaakt door Toon Depuis. In het hekwerk staat Zwijsens lijfspreuk “Mansuete et Fortiter” (Zachtmoedig en Sterk). Joannes Zwijsen (1794-1877) geldt als misschien wel de belangrijkste emancipator van rooms-katholiek Nederland. De katholieke emancipatie moest in de eerste helft van de 19de eeuw immers nog vaste voet aan de grond krijgen. De medaillons achter het beeld, in de muur van de kerk, beelden vier katholieke voormannen uit de eeuw uit.

Monument WM Bekkers

Een klein stukje verder zien we het monument van WM Bekkers. Dit monument is in 2010 gemaakt door Eugène Peters. Wilhelmus Marinus Bekkers was een rooms katholiek bisschop. Hij was korte tijd pastoor in Tilburg, voordat hij in 1957 benoemd werd tot coadjutor van Wilhelmus Mutsaerts. W.M. Bekkers wapenspreuk was Caritas pro armis (de liefde als wapen). Volgens hem moest de kerk niet een strenge moraal voorschrijven. Bekkers vond dat de kerk tegemoet moest komen aan de wensen van de gelovige.

Monument Zinloos Geweld

De gemeente Tilburg wilde een monument tegen zinloos geweld. Aanleiding hiervoor vormden 2 incidenten in het Tilburgse uitgaanscentrum, waarbij in 1996 Floris Sebregts en een jaar later Justus Hertig om het leven kwamen. De Tilburgse kunstenaar Guido Geelen werd gevraagd een ontwerp te maken. Guido Geelen koos voor een voorwerp dat in het privéleven thuishoort en bedoeld is om kostbare zaken in op te bergen. Hij goot een antieke kabinetskast in brons. De deuren van de kast staan open waardoor het de aanblik van een altaar krijgt. 

Het monument biedt de betrokkenen van slachtoffers tegen zinloos geweld de mogelijkheid hun persoonlijke herinneringen een plaats te geven in deze kast. De herinneringen kunnen voorwerpen zijn die variëren van foto’s, knuffels, teksten tot voetbalschoenen. Iedereen kan voorwerpen in de lade van de kast leggen. De gemeente beoordeelt dan of dit een plekje in de kast krijgt ja of nee.

Paleis Raadhuis

Het Paleis-Raadhuis in Tilburg is een voormalig paleis. Het gebouw is een rijksmonument dat is gebouwd in opdracht van koning Willem II der Nederlanden. Willem II legde zelf de eerste steen op 13 augustus 1847. De koning wilde in het door hem zo geliefde Tilburg een buitenresidentie hebben. Koning Willem II heeft echter nooit in het paleis gewoond. Hij stierf op 17 maart 1849, 22 dagen voor de oplevering van het paleis op 7 april 1849.

Het gebouw heeft sindsdien een aantal verschillende bestemmingen gehad, namelijk: paleis, schoolgebouw en gemeentehuis. Het is ook gebruikt als opvanghuis voor Belgische militairen ten tijde van de Eerste Wereldoorlog, als commandopost voor de Luchtbeschermingsdienst in de Tweede Wereldoorlog en als museum door de Stichting Kunstkring Tilburg, die diverse schilderijen heeft tentoongesteld tussen 1951 en 1960 in de zalen van het Paleis-Raadhuis.

Gemeentehuis en Parochie de Goede Herder

Op dit plein hebben we een mooi uitzicht op het Gemeentehuis en de Parochie de Goede Herder.

Schouwburg Concertzaal

Schouwburg Concertzaal Tilburg, voorheen Theaters Tilburg, is een theater- en concertgebouw aan de Schouwburgring in Tilburg. Het gebouw van Schouwburg Tilburg dateert uit 1961 en is sinds 2015 een rijksmonument. Het is ontworpen door de toentertijd bekende Haarlemse architecten Bernard Bijvoet en Gerard Holt. Concertzaal Tilburg dateert uit 1996 en is ontworpen door Jo Coenen. 

Monumentstraat 3

Het pand aan de Monumentstraat 3 is gebouwd in het jaar 1917.

Sint-Jozefkerk

De Sint-Jozefkerk (ook wel Heuvelse kerk genoemd) is een neogotisch katholiek kerkgebouw in Tilburg. De kerk staat bij de Heuvel, een centraal plein naar welke de aan Jozef van Nazareth gewijde kerk is vernoemd. Voor het gebouw staat het uit 1921 stammende Heilig Hartbeeld. Vanwege financiële redenen is het gebouw in 2 fasen gebouwd. Het 1e deel kwam tot stand in de jaren 1871–1873 en het 2e deel, dat de voorgevel met de 2 torens omvatte, is gebouwd tussen 1887 en 1889. De wijding vond plaats in dat laatste jaar door de bisschop van het bisdom ‘s-Hertogenbosch.

Willem II Monument

Het Willem II monument op de Heuvel in Tilburg representeert koning Willem II der Nederlanden. Het standbeeld is gemaakt door de Utrechtse beeldhouwer Edouard F. Georges. Het bronzen beeld is in Parijs gegoten en in 1854 onthuld in Den Haag, maar werd in 1924 verkocht en overgebracht naar Tilburg, waar Willem een deel van zijn leven woonde.

Regenboog Zebrapad Heuvelring

Sinds 2015 ligt er een regenboogzebrapad op de Heuvelring. De 6 vrolijke strepen zijn een cadeau van de gemeente Tilburg aan Stichting Roze Maandag, ter ere van het 25-jarig jubileum. Met het regenboogzebrapad wil de gemeente laten zien dat de stad staat voor diversiteit en acceptatie van seksuele minderheden. In Tilburg vinden ze dat iedereen erbij hoort, of je nu homo, hetero of transgender bent.

Tapasbar Manana

Aan de Emmastraat ligt Tapasbar Manana. Ik heb hier gegeten en dit was zeker een aanrader! Ik heb hier heerlijk gegeten.

En dat was Tilburg alweer. Wat een verrassend mooie stad met mooie pandjes.